nettime-nl: Knowbotic Research

[Anne de Haan <sigorney@knoware.nl>]

Knowbotic Research
Architectuur zonder locatie

De intelligente digitale concepten van Knowbotic Research

De Oostenrijker Christian Hübler, een van de drie leden van Knowbotic
Research, nam mij mee naar een verduisterde galerieruimte, waar hij mij
omgordde met een tuigje met draadjes en apparaatjes en een koptelefoon op
mijn hoofd zette. Ik moest voor een groot scherm met dwarrelende figuren in
een witte cirkel op de vloer gaan staan en wiebelen zodat er het kruisje op
het scherm bewoog. Terwijl ik om mij heenkeek naar de dynamiek op het
scherm, de loeiende buizen aan het plafond en de witte flikkerende platte
beeldschermen op de grond, kreeg ik tekst en uitleg bij het kunstwerk. Ik
kon het slecht verstaan omdat ik allemaal gorgelende en borrelende geluiden
in mijn koptelefoon hoorde. De digitale architectuur en ruimte installaties
van de Keulse kunstenaarsgroep Knowbotic Research ziet er niet eenvoudig
uit. Als je er voor het eerst mee wordt geconfronteerd vraag je je af waar
je in hemelsnaam terecht bent gekomen. Het is ondoorzichtig maar prikkelt je
nieuwsgierigheid. Tijdens tentoonstellingen lopen de kunstenaars meestal wel
rond om je een onbegrijpelijke uitleg te geven van de achterliggende
gedachte van deze onontwarbare enigma's. Dit overkwam mij toen ik in 1995 in
het Kunsthaus in Wenen mij voor het eerst begaf in DWTKS (Dialogue with the
Knowbotic South). Hübler verontschuldigde zich, dat het werk niet helemaal
naar behoren functioneerde. Hij had net zo goed niets kunnen zeggen, ik
begreep toch niet precies wat de bedoeling van het werk was. Ik kreeg een
verhaal te horen over intelligente computersystemen die op het internet
actief waren en de vormgeving daarvan. Pas toen ik het werk een half jaar
later in Rotterdam zag en inmiddels meer literatuur over de nieuwe media had
gelezen werd het mij duidelijk wat de kunstenaars ermee wilden zeggen. Ze
waren op zoek naar de vormgeving van nieuwe intelligente systemen: DWTKS was
het tweede project waarmee ze op dit gebied experimenteerden. Het was een
vervolg op SMDK uit 1993. Op DWTKS zouden nog twee projecten volgen die
betrekking hebben op intelligente zelfwerkzame systemen op het internet. 

Nonlocatie

Willen de architectuur en de kunst zich vrij kunnen bewegen of ontwikkelen,
dan is het noodzakelijk dat zij geen locatie hebben. Dit is mogelijk bij de
zelfwerkzame systemen waar Knowbotic Research mee werkt. De nonlocatie is
een term die Knowbotic Research gebruikt voor hun projecten en waarvan het
principe overgenomen is uit de theorieën van de Franse filosofen Gilles
Deleuze en Felix Guattari. Het niet-gelocaliseerd-zijn noemen Deleuze en
Guattari in hun deconstructivistische theorieën de deterritorialisering. De
deterritorialisering is noodzakelijk voor een fenomeen, bijvoorbeeld een
gebouw, kunstwerk of een natuurverschijnsel om zichzelf vrij te kunnen
bewegen of ontwikkelen. In het essay Rhizome wordt uitgelegd binnen welke
context de schrijvers de deterritorialisering zien. De ideale manier om te
communiceren en hoe de Postmoderne samenleving eruit ziet wordt vergeleken
met een rhizoom. Een rhizoom is een wortelstok, die in de natuur voorkomt.
Deze wortelstok heeft geen stam met een centraal punt waarvandaan steeds
fijnere vertakkingen uitgroeien, maar een kluwen van kleine wortels, die
kris-kras, al dan niet met elkaar verbonden zijn. Er is geen centraal punt
binnen zo'n rhizoom. De ideale postmoderne samenleving en het internet
hebben zo'n rhizoomstructuur, waar alles en iedereen zich vrij als nomaden
kan bewegen en ontwikkelen. Iets of iemand hoeft tegenwoordig niet de
kleinste vertakking te zijn die verwijst naar een dikkere stam. Omdat in de
echte wereld oneindige beweging en groei niet mogelijk is, is de
niet-gelocaliseerde cyberspace de aangewezen plek voor oneindige en
beweeglijke architectuur.

Digitale Stad

Architectuur is niets anders dan een vorm van ruimtebeleving en de
ruimtebeleving kan op verschillende manieren worden vormgegeven.
Traditionele architecten geven de ruimte weer als een driedimensionaal
tastbaar object, maar ruimte kan evenzeer worden weergegeven in bijvoorbeeld
muziek of in de VR, zoals in de experimentele electronische virtuele
‘niet-gelocaliseerde' installaties van Knowbotic Research. In bijna al hun
projecten gebruiken deze drie kunstenaars, Yvonne Wilhelm, Christian Hübler
en Alexander Tuchacek, muziek en Virtual Reality in plaats van concreet
materiaal als hout of steen. Zij onderzoeken op welke manieren een digitale
niet gelocaliseerde architectonische vorm uitgebeeld kan worden. 
Deze kunstenaars zijn tot de conclusie gekomen dat virtuele architectuur op
het internet niet door een specifieke architect wordt vormgegeven, maar dat
zij ontstaat onder invloed van de vele gebruikers van het internet. Iedere
bezoeker laat zijn sporen na in de virtuele architectuur. Kijk bijvoorbeeld
naar de Digitale Stad Amsterdam, waar diverse gebruikers hun eigen homepage
hebben neergezet. De digitale stad is een stad zonder locatie omdat deze
zich in cyberspace bevindt.  De virtuele architectuur is niet statisch, maar
oneindig dynamisch, want iedere internetpagina kan ieder moment gewijzigd
worden door de gebruikers. 

MUD

Op dit moment is Knowbotic Research bezig met een nieuw project 10-DENCIES
waarbij digitale urbane structuren tot uitdrukking komen in Virtual Reality
en internet. Het zal ergens in 1997 in Japan gepresenteerd worden. Het
ontwerp voor 10-DENCIES is nog niet helemaal af, maar de kunstenaars willen
in ieder geval in een zaal drie ‘looplijnen zoals op een vliegveld' maken,
waar de bezoeker doorheen moet lopen om de architectuur te kunnen bepalen of
te ervaren. De  bezoeker zal ter plekke weliswaar met een ruimtelijke
installatie te maken krijgen, maar het zal in eerste instantie niet de
ruimte zijn waarom het draait. De ruimte waarom het draait is de virtuele,
genonlocaliseerde ruimte die in geluiden wordt weergegeven. De bezoeker zal
zijn omgeving zelf creëren en die op dat moment op verschillende locaties
verbinden via het internet met een MUD (Multi User Dungeon). Een MUD is een
rollenspel op het internet waarbij de omgeving normaliter tot stand door
middel van tekst, maar de MUD-omgeving van Knowbotic Research komt tot stand
door middel van geluiden. 

Geist in der Maschine

Hedendaagse electronische kunstenaars refereren veel aan de technologische
wetenschap en de filosofie. De electronische kunst is gegroeid vanuit een
fascinatie voor de ontwikkelingen van de technologie tot aan een
daadwerkelijk gebruik van de technologie. Knowbotic Research maakt dus veel
gebruik van de nieuwste ontwikkelingen op technologisch gebied en wil naast
dat gebruik iets over de mogelijkheden van de nieuwe media zeggen. De
kunstenaarsgroep experimenteert met het vormgeven van de zogenaamde
‘intelligent agents' en ‘intelligente virtuele omgevingen'. In Amerika
onderzoekt professor Pattie Maes al sinds 1987 het gebruik van Intelligent
Agents. Intelligent Agents zijn computerprogramma's die als 'Geist in der
Maschine' geestelijke taken van mensen simuleren, zoals zoek- of
leerprocessen. Je kunt ze gebruiken als huisdier, leraar, en als onderzoeker
om voor jou interessante informatie op het internet te vinden. Sommige
wetenschappers voorspellen dat Knowbots, zoals de intelligent agents ook wel
wordt genoemd, in de toekomst diverse informatiestromen aan elkaar kunnen
koppelen. Naast digitale informatie zouden ze ook in staat kunnen zijn om
herseninformatie van zowel levende als dode mensen met elkaar te verbinden.
Dankzij de technologie zal het misschien mogelijk zijn op geestelijk gebied
eeuwig te kunnen leven. De ontwikkelingen op het gebied van
intelligent-agent onderzoek zijn echter nog niet zo ver dat deze programma's
al kunnen functioneren. 

Zowel de tentoonstellingsganger als de Knowbots kunnen virtuele architectuur
oneindig vaak veranderen, omdat zij zo flexibel is. De Knowbots maken deel
uit van het digitaal organisme dat zichzelf verwekt. Tegenwoordig is het
aleen maar mogelijk zo'n proces te simuleren, zoals in het werk van
Knowbotic Research. Misschien kan er in de toekomst een intelligente ruimte
uit zichzelf ontstaan, die zich uit zichzelf met andere informatiestromen of
digitale ruimtes kan verbinden.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Check mijn nieuwe artikel over "De Vagina is de baas op internet"

http://utopia.knoware.nl/users/sigorney/vagi.htm


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.