[Nettime-nl] Turtle 1: anatomie van een mislukt project

[sam nemeth <sam.nemeth@gmail.com>]

Het kunstproject Turtle 1 -- De auto uit Afrika zette mij, en een aantal 
mensen met mij, aan het denken. Melle Smets maakte een auto, samen met 
Ghanezen, om de economie van het land aan te zwengelen, door aan de hand 
van dit prototype een autoindustrie te starten. Althans, dat was het 
verhaal daar, in Afrika, hier bracht Smets het toch vooral als een 
kunstproject.
Op het eerste gezicht een aardig idee: een Nederlandse kunstenaar, Melle 
Smets, geholpen door onderzoeker Joost van Onna, hebben een auto laten 
maken in een wijk in Ghana waar veel garages zitten. De opgegeven 
redenen: 'ik wilde weten hoe een auto werkt, in Europa kun je auto's 
alleen mbv computerprogrammeur repareren', waren niet opzienbarend, maar 
alla. Joost Conijn maakt ook zelf een vliegtuig en vliegt daarmee naar 
Afrika, heel legitiem.
Alleen was dit niet het verhaal waar ze de Afrikanen mee paaiden. Die 
dachten dat ze aan een echt model voor een Afrikaanse auto bouwden.
Het duo presenteerde de auto in Paradiso. Daar deden ze, overigens voor 
een overwegend blank publiek, er was niet één betrokken Afrikaan 
uitgenodigd, geholpen door bevriende filosoof Bram Esser en free lance 
journalist Tijs van den Boomen, het verhaal uit de doeken. In de vorm 
van een talkshow. Met amusementswaarde. Er werd met dédain over Ghanezen 
gesproken: die maakten er maar een bende van, en daar moesten zij dan 
een project mee zien te draaien. Dat al deze mensen voor niks meewerkten 
aan een prototype waarvan ze dachten dat het ze verder zou helpen maar 
uiteindelijk een kunstproject bleek, werd een voetnoot.
Wie de 'longread' -een uitgave van Fosfor- van Tijs van den Boomen erop 
naleest, komt tot de conclusie dat Smets met een web van lokale bazen 
heeft samengewerkt en daarbij voor de konsi koos die mot had met de 
lokale universiteit. Hierdoor konden ze vreemd genoeg wel van hun 
werkplaats gebruik maken, maar niet met studenten/docenten samenwerken. 
Het resultaat kan kort samengevat kan worden met:  Afrikanen zijn 
onbetrouwbaar, we hebben gedaan wat we konden maar uiteindelijk is er 
een auto gemaakt die nauwelijks rijdt en de 'kennis' die met dit project 
is vergaard kon niet worden achtergelaten want Afrikanen schrijven nou 
eenmaal niks op. Dat er eventueel sprake kan zijn van een mislukt 
project, komt bij de makers niet op. Kunst kan niet mislukken.
De heren lieten trots zien hoe ze op de Ghanese nationale tv 
aankondigden dat deze auto zeker kans maakte om geëxporteerd te worden 
en de industrie in Ghana een boost kon geven. Ook in andere media -en de 
kunstenaar en onderzoeker gaven grif toe dat ze die gekocht hadden 'want 
zo gaat dat in Afrika'- deden ze uitspraken waarvan het waarheidsgehalte 
op zijn minst dubieus is. Zo beweerden ze op een nieuwssite dat de auto 
door de Nederlandse regering juichend was binnengehaald om de 
vernieuwende aspecten in het ontwerp.
Ook beweerden ze, zittend voor de auto -niet achtergelaten maar 
meegenomen, de Ghanezen met letterlijk lege handen achterlatend- dat ze 
geen technische tekeningen wilden maken. Zouden die Afrikanen toch niet 
snappen. En ze bleven er ook maar om zeuren. Begrepen onze manier van 
werken niet. Zij hadden moeten opschrijven wat ze zelf deden, wij niet. 
Informele economie hë .
Er was in Paradiso een meneer van de Rijksdienst voor het Wegverkeer die 
de auto niet eens op hun testcircuit wilde laten rijden, na tijdens een 
'statische test' gecontateerd te hebben dat de remmen en stuurinrichting 
te onveilig waren.
Maar dus wel goed genoeg voor de Afrikanen, zeiden de heren, want dat 
gaat daar nou eenmaal zo. Die nemen het niet zo nauw.
Hoe het verder gaat, vroeg VPRO-interviewster Marcia Luyten, en de heren 
antwoordden dat ze op autobeurzen wilden gaan staan omdat er zo veel 
vernieuwende ideeën in het project zaten. Wel heel veel naïviteit om op 
een donderdagavond te verstouwen. Alsof er geen serieuze autoprojecten 
in Afrika ondernomen worden, er geen autoindustrie is in Afrika en er 
geen Afrikaanse auto-ontwerpers zijn en een kunstenaar uit Nederland, 
naar eigen zeggen gespeend van enige kennis van zaken, dit oplost. Het 
geheel ademde zo veel misplaatste bravoure en (ook mannelijk) 
chauvinisme dat ik erover op mijn website en Facebook postte. Dit leidde 
tot een uitgebreide discussie waarin ook door veel deelnemers 
geconcludeerd moest worden dat de heren de kluit belazerd hebben.
Nou wil ik ook nog wel aannemen dat dit met de beste bedoelingen gebeurd 
is, maar dat maakt het eigenlijk nog erger. Want dat zou betekenen dat 
er inmiddels een klimaat heerst waarin het normaal is om neerbuigend 
over buitenlanders te spreken en het ook heel vanzelfsprekend wordt 
gevonden om arme Afrikanen voor de gek te houden, met subtekst 'want zo 
zijn ze zelf ook'.
En het werd almaar erger. Op mijn Facebook pagina reageert 
initiatiefnemer van de Fosfor Longreads, Jeroen van Bergeijk, als volgt:
'Smets heeft drie maanden mijn zijn poten in de modder gestaan. Dan 
heeft iemand wel recht van spreken over hoe het er toe gaat in deze 
specifiek wijk. Meer heeft hij niet verteld. Zeker je kunt hem gebrek 
aan groter perspectief verwijten. Dat de Ghanezen het project alsmaar 
opblazen en groter maken (en keihard staan te liegen) dan kun je hem 
niet kwalijk nemen. Dit was een project waarin iedereen gelijkwaardig is 
ingestapt met hun eigen verwachtingen. De publicitaire waarde voor de 
wijk (Suame Magazine) is enorm geweest. Dus dat is er in ieder geval 
gewonnen. En ja het project is mislukt, als je kijkt naar de auto an 
sich. Daarom was die RDW meneer ook uitgenodigd. En we hadden graag een 
paar Ghanezen laten overkomen, maar dat konden wij, Smets en Paradiso 
niet bekostigen (los van alle praktische problemen)

Resumerend: hij noemt het project zelf dus wel mislukt en geeft daar de 
Ghanezen de schuld van. Ik heb Ghanezen niet zien liegen, Melle Smets 
wel, controleerbaar, keihard. Dat de Ghanezen dan denken dat er echt 
iets gaat gebeuren lijkt me niet zo raar. Jeroen zegt dat er 
'gelijkwaardig' is ingestapt. Duh? De situatie van Smets en de Ghanezen 
is toch in niets gelijkwaardig? Typisch is dat, ook in de Longread, de 
bal maar steeds bij de Ghanezen wordt gelegd. Smets weigert een tekening 
te maken tot ver in het project en de Ghanezen wordt kwalijk genomen dat 
ze geen documentatie van het project hebben gemaakt. Ja, en dan staan ze 
met legen handen.
Interessant is ook dat hij het project mislukt noemt maar de auto, die 
dus door de RDW naar de schroothoop is verwezen niet. Waarom in Gods' 
naam? Ik vraag me af hoe de heren dat voor zichzelf verkopen: Paradiso 
vol met mensen halen om Halleluja te roepen terwijl je zelf denkt dat 
het project mislukt is. Affijn, de promo via de landelijke pers en tv is 
binnen, die hebben dit allemaal voor zoete koek geslikt en nu accepteren 
ze de sisser waarmee het afloopt. Subsidies binnen (oa Fonds Bijzondere 
Journalistieke Projecten) en we gaan in ons dorp weer over tot de orde 
van de dag. Op naar het volgende exotistische project met een artistiek 
randje ten koste van een luie, domme bevolking.





______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).