Re: [Nettime-nl] recensies internetboeken

[Karin Spaink <kspaink@xs4all.nl>]

On 11-01-2001 at 16:00, Eveline Lubbers kindly wrote:

> http://www.parool.nl/cultuur/boeken/recensies/0111-boomen.html
> Recensies in het Parool van Addie Schulte
> over twee nieuwe boeken over internet:

> Marianne van den Boomen: 
> Leven op het net. 
> De sociale betekenis van virtuele gemeenschappen. 
> Instituut voor Publiek en Politiek, f 34,90  

> [..] 'Internet-antropoloog' Marianne van den Boomen toont
> zich ondertussen nog een ware gelovige in de verlossing
> die de techniek ons kan brengen.

Met dat laatste ben ik het helemaal niet eens. Ik heb
Mariannes boek ook gerensenceerd, óók voor Het Parool, en
schreef toen dit:


Gemeenschappen op het net


Vorige week presenteerde Cerfontaine, president van
Schiphol, een rapport over stedenbeleid en
informatietechnologie waarin hij in kaart brengt wat
internet voor achterstandswijken kan betekenen. Zijn
verwachtingen zijn buitengewoon optimistisch: internet is
niets minder dan sociale wonderolie. Werklozen kunnen aan de
slag met het bouwen van virtuele wijken, allochtonen
integreren beter door de buurtgemeenschappen die op het net
zullen ontstaan, mensen kunnen via het net hun boodschappen
doen en hun afspraken met officiële instanties boeken,
lotgenoten kunnen elkaar vinden en ondersteunen, burgers
laten zich er informeren en volgen de overheid er kritisch.
De gemeenschapszin wordt versterkt, de sociale cohesie
groter, en burgers worden weer een machtsfactor. Walhalla!
De virtuele hemel is nabij!

Marianne van den Boomen zou Cerfontaine scharen onder de
idealisten die alle zegen van bits en bytes verwachten, die
spontaan allerlei grassroots bewegingen zien ontstaan en die
van internet verwachten dat het een publiek domein herstelt
dat niet door de staat, de markt of de massamedia wordt
geregeerd. Cerfontaine is een _newbie_ met overtrokken
verwachtingen, een net-heildenker. In haar boek "Leven op
het net" ontmaskert Van den Boomen meer van zulke Internet
mythes. Die van de socioloog Zijderveld bijvoorbeeld, die
lijnrecht tegenover Cerfontaine staat in zijn inschatting
van de betekenis van Internet: Zijderveld ziet er niets in
dan "info-inflatie", grote hoeveelheden informatie die
ongestructureerd en onsamenhangend over ons uit worden
gestort. Volgens hem is zulke info-overkill de aanstichter
van zapgedrag waarvan een mens niet wijzer wordt, alleen
dommer. Als we niet oppassen gaat onze samenleving zelfs aan
deze leegte ten onder. Waar Cerfontaine de gemeenschappen
ziet bloeien door Internet, ziet Zijderveld de cultuur juist
ten onder gaan.

Van den Boomen baant zich consciëntieus een pad door zulke
sociale theorieën over Internet en vist eruit wat geldig
blijkt, daarbij geholpen door een grondige kennis van het
web, nieuwsgroepen, mailinglijsten, MUDs en e-mail. Voor
haar geen schrijftafeltheorieën: ze toetst
gemeenschapstheorieën zorgvuldig aan de empirie, lardeert ze
met voorbeelden en anekdotes, en condenseert al doende een
adequaat beeld waar het op het net werkelijk om draait. De
vraag of er zoiets bestaat als 'gemeenschappen' op het net
staat daarbij centraal.

Van den Boomen constateert dat mensen op Internet
voortdurend hulp geven aan vreemden, iets dat haaks staat op
de in het gewone leven vigerende 'omstandermoraal', het
verschijnsel dat vrijwel niemand uit het publiek geneigd is
in te grijpen als een ander in moeilijkheden verkeert. Het
net drijft juist op zulke hulp: wie met een vraag in een
nieuwsgroep of een mailinglist komt aanzetten kan vrijwel
altijd rekenen op bijstand. Zulke hulp wordt niet gegeven
vanuit de gedachte van een later te incasseren wederdienst;
de losse banden op het net verhinderen zo'n
boekhouderbenadering. Hulp geven op het net dient een ander
doel. De hulpgever verhoogt er natuurlijk zijn eigen status
als expert en genereus mens mee, maar belangrijker is dat op
het net mensen eerder het gevoel hebben dat hun bijdrage
ertoe doet en zin heeft. Het effect van hulp en inspanning
op het net is bovendien aanzienlijk groter dan in de gewone
wereld: _online_ kan één individu een heel publiek domein
onderhouden, of dat nu is door troep uit de nieuwsgroepen te
houden, informatie handig op webpages te organiseren of door
een lijst te modereren. Wie bijvoorbeeld een pagina met
informatie over autisme, over het onderhoud van oude
motorfietsen of met handige links voor de ontluikende
homoseksueel maakt, kan vrijwel zeker rekenen op veel
bezoek.

Over de gemeenschappen op het net is Van den Boomen
kritisch: ze zijn er, en ze zijn soms hecht, maar altijd
beslaan zulke gemeenschappen slechts een deel van iemands
leven (in tegenstelling tot de oude gemeenschappen van dorp,
zuil of partij). Tegelijkertijd heeft tegenwoordig vrijwel
niemand nog behoefte om zich met huid en haar aan welke
gemeenschap ook uit te leveren; Internet past beter bij de
hedendaagse meer fragmentarische, facetrijke identiteit. Het
meest interessant vindt ze nog dat zulke gemeenschappen
sociale dwarsverbanden creëren waar ze eerder niet waren, en
dat het net in die zin inderdaad iets nieuws veroorzaakt.
Groepen op het net zijn aanzienlijk heterogener dan die in
het gewone leven en omspannen grotere geografische regio's.
Wat zulke groepen bovenal doen is het private en het
publieke herordenen: de grens tussen privé en publiek wordt
er telkens opnieuw uitgevonden en veranderd. Er ontstaat
inderdaad een nieuw publiek domein, maar niet zo verheven en
politiek als Cerfontaine verwacht. Bovendien laat dit nieuwe
domein zich niet zonder meer door de politiek gebruiken:
daar is het te eigenzinnig voor.


Marianne van den Boomen: "Leven op het net. De sociale
betekenis van virtuele gemeenschappen". Uitgeverij IPP,
Amsterdam 2000. ISBN 90-6473-389-9


Karin Spaink
Het Parool, 20 december 2000
        



- K -

-- 

At last official count nearly 500 gay and lesbian couples 
had been united in civil unions this summer in Vermont. 
There were flowers, champagne, brides and brides, grooms and 
grooms. The sky did not fall. The earth did not split in 
two. Happy families and happy friends watched happy people 
pledge their love. 
  - Columnist Anna Quindlen, Newsweek, Sept. 11 2000.



______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).