nettime-nl: Europees afluisternetwerk in de maak

[Marie-Jose Klaver <klaver@dds.nl>]

Europees afluisternetwerk in de maak

De Europese Unie is van plan om een uitgebreid afluisternetwerk op te zetten
dat het politiekorpsen en inlichtingendiensten mogelijk maakt alle
telecommunicatie van burgers en bedrijven (telefoon, fax, gsm, Internet,
satelliet, semafoon, telex) af te luisteren. Dit blijkt uit enkele
vertrouwelijke documenten van het Oostenrijkse voorzitterschap aan de
EU-werkgroep voor politiële samenwerking die onlangs zijn uitgelekt en door
twee journalisten uit Duitsland en Oostenrijk op Internet zijn gezet. 
Uit de documenten blijkt dat de Raad voor de Europese Unie de realisatie van
een grootschalig afluisternetwerk voorbereidt dat bedoeld is om alle vormen van
communicatie van burgers en bedrijven doorlopend (real time) te kunnen
onderscheppen. ,,De wettelijk bevoegde autoriteiten hebben een permanente
surveillance van het dataverkeer in real time nodig’’, aldus de Raad voor de
Europese Unie in het document ENFOPOL 98 Rev 1. Met de afgetapte gegevens zijn
politie- en inlichtingendiensten in staat zeer gedetailleerde profielen van
burgers en bedrijven aan te leggen.
Volgens de uitgelekte stukken, ENFOPOL 98 en ENFOPOL 98 Rev 1 geheten, verkeren
de plannen voor het afluisternetwerk in een ver gevorderd stadium. Beide
Enfopol-documenten zijn geformuleerd als een ontwerp-raadsbesluit. In het 42
pagina’s tellende document ENFOPOL 98 (gedateerd 3 september 1998) staat dat de
Raad van de Europese Unie van mening is dat de ,,wettelijk bevoegde
autoriteiten’’, dat wil zeggen politiekorpsen en inlichtingendiensten, toegang
moeten hebben tot alle vormen van dataverkeer van burgers en bedrijven.
Derhalve verzoekt de Raad de lidstaten om de voor telecommunicatie
verantwoordelijke minister ertoe te bewegen samen met de ministers voor
Justitie en Binnenlandse Zaken de in ENFOPOL 98 geformuleerde eisen te
verwerkelijken, zo is in het document te lezen. Een van die eisen is de
toegankelijkheid voor opsporingsautoriteiten van alle vormen van
telecommunicatie in de Europese Unie. Daartoe moeten telecommaatschappijen,
netwerkbeheerders en Internetbedrijven extra capaciteit inruimen en ervoor
zorgen dat alle gegevens onversleuteld beschikbaar zijn. Verder moeten deze
bedrijven tappunten inrichten waar opsporingsautoriteiten getapte gegevens
kunnen afhalen.
ENFOPOL 98 is bedoeld als een aanvulling op de Legal Interception of
Telecommunications Resolution, een Europese aftapregeling uit 1995. 
Volgens de Raad van de Europese Unie is het noodzakelijk om deze regeling aan
moderne technologieën als Internet en satellietcommunicatie aan te passen. 
ENFOPOL 98 gaat veel verder dan de regeling uit 1995. De aanvullende regeling
is niet alleen van toepassing op nieuwe technologieën als Internet en
satellietcommunicatie, maar ook op toekomstige technologieën. Nieuw is ook dat
politie- en inlichtingendiensten onversleutelde toegang tot alle
telecommunicatie eisen, inclusief bedrijfsnetwerken die met Internet zijn
verbonden. In de meeste EU-landen staat het burgers en bedrijven vrij om
gegevens en communicatie te versleutelen.
Het door de Europese Unie gewenste afluisternetwerk lijkt sterk op het
Amerikaanse aftapsysteem Echelon van de inlichtingendienst National Security
Agency (NSA). In een ander (wel openbaar stuk) van de Raad van de Europese
Unie, JUSTPEN 87 geheten, wordt beschreven hoe getapte communicatie van burgers
en bedrijven via het Italiaanse grondstation van het satellietnetwerk Iridium
kan worden verzameld. Ook bij clearing houses, organisaties die
verantwoordelijk
zijn voor de afrekeningen tussen de verschillende Europese telecombedrijven en
netwerkbeheerders, zullen gegevens worden verzameld. De gegevens kunnen op
afstand (,,per Remote Control’’) worden verkregen, aldus JUSTPEN 87. Het land
waar het kantoor zich bevindt, hoeft dan geen medewerking te verlenen.
Het document ENFOPOL 98 Rev 1, van 2 december jl., diende als vergaderstuk voor
de vergadering van de commissie voor Justitie en Binnenlandse Zaken van de Raad
van de Europese Unie die 3 en 4 december in Brussel plaats vond. Bij deze
vergadering waren ook de Nederlandse ministeries van Justitie en Binnenlandse
Zaken vertegenwoordigd.
Hoewel de Raad van de Europese Unie, waar de lidstaten op ministerieel niveau
zijn vertegenwoordigd, zich politiek moeten verantwoorden tegenover de
nationale parlementen is de Tweede Kamer niet op de hoogte gesteld van de
plannen voor het afluisternetwerk. Dit zegt Tweede Kamer-lid A. Bakker (D66).
Volgens Bakker zijn de Enfopol-documenten, die door de journalisten Erich
Moechel en Christiane Schulzki-Haddouti van het Duitse tijdschrift Telepolis op
Internet openbaar gemaakt zijn, niet aan de Tweede Kamer aangeboden.
Ook VVD-kamerlid A. Nicolaï zegt de Enfopol-stukken niet te kennen. ,,Ik ga er
vanuit dat ze nog aan de Tweede Kamer worden voorgelegd en dat er over deze
vergaande voorstellen gediscussieerd wordt.’’ Parlementariër H. Voûte (VVD) is
het niet eens met de plannen van de Raad van de Europese Unie. Ook zij zegt dat
de Enfopol-stukken niet aan het parlement zijn aangeboden. Voûte vreest dat de
aftapmogelijkheden die de Raad wil creëren met onvoldoende waarborgen omkleed
zijn. ,,Wij zijn hier niet blij mee. Deze plannen zullen het gebruik van de
nieuwe media belemmeren omdat ze in strijd zijn met de privacy’’, aldus Voûte.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt de Enfopol-documenten niet te
kennen. Van de plannen van de Raad van de Europese Unie voor een
afluisternetwerk is het ministerie niet op de hoogte, aldus woordvoerder G.
Bodewitz van Binnenlandse Zaken.
Bij het ministerie van Justitie zijn de Enfopol-stukken evenmin bekend. De
plannen voor het Europese afluisternetwerk zijn bij Jusitie niet bekend, zegt
woordvoerder V. Holters. 

Marie-José Klaver


--

The future masters of technology will have to be lighthearted and
intelligent. The machine easily masters the grim and the dumb. 
   Marshall McLuhan (1969)
--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.