nettime-nl: Aufmachen!

[evel@xs4all.nl]

In verkorte vorm gepubliceerd in De Groene Amsterdammer van
deze week, eind oktober 1997

Eveline Lubbers

AUFMACHEN!

Duitse politieagenten die een Nederlandse woning doorzoeken 
- ook volgens de nieuwe internationale rechtshulpverdragen
mag het niet. Toch gebeurde het eind vorig jaar. Hoe ver gaan
de Nederlandse autoriteiten in hun medewerking aan de 
Duitse jacht op het linkse blad Radikal?

Harde voetstappen op de trap, nadat er langdurig is aangebeld.
De politie stormt een woonhuis binnen en haalt alles overhoop.
Stapels papier, en vooral dozenvol floppies en de computer als
geheel verdwijnen in kartonnen verhuisdozen om te worden
afgevoerd. Henrike is op dat moment alleen thuis. Waar de
heren voor komen kan niemand haar meedelen. Zij vertelt wat ze
gezien heeft: 'Het waren Duitse politieagenten die de boel
doorzochten. Ze hadden van die plastic handschoenen aan. Hun
Nederlandse collega's stonden erbij en keken er naar.' 
Vijftien politieagenten, elf Nederlanders en vier Duitsers,
doorzochten op 11 december vorig jaar twee‰nhalf uur lang het
huis van de Spanjaard Miguel Diaz en zijn vriendin de Duitse
Henrike in het Limburgse Vaals. Deze week buigt de rechtbank
in Maastricht zich over de rechtmatigheid van deze
huiszoeking. De Raadkamer moet beslissen of de inbeslaggenomen
spullen naar Duitsland mogen. 
Vanzelfsprekend is dat niet. De huiszoeking gebeurde in
opdracht van de Duitse justitie. De politie was op zoek naar
aanwijzingen dat Miguel Diaz iets te maken had met het Duitse
blad Radikal. Radikal is een links radicaal blad,
vergelijkbaar met het actieblad Ravage en het vroegere bluf!
in Nederland. 
Radikal werd in 1984 in Duitsland verboden en is toen
ondergronds gegaan. Sindsdien maken de Duitse justitie en
politie jacht op alles en iedereen die maar iets met Radikal
van doen heeft. Huiszoekingen, overvallen, gevangenisstraffen,
de Duitse justitie schuwt geen enkel middel om het marginale
blaadje uit te roeien. Radikal publiceerde in het verleden
namelijk wel eens verklaringen van revolutionaire groepen. En
een keer een handleiding voor het onklaar maken van
treinseinen, als bijdrage aan de discussie over de blokkades
van transporten van nucleair afval. Iedereen die maar iets met
Radikal van doen heeft, wordt daarom beschuldigd van
lidmaatschap van een criminele vereniging en ondersteuning van
een terroristische organisatie, op grond van opruiing. 
Een ware heksenjacht die zich -getuige de huiszoeking in Vaals-
 lijkt uit te breiden naar Nederlands grondgebied. Een jacht
waar een politiek luchtje aan zit.
De vraag is nu waarom Nederland meewerkte aan de harde Duitse
aanpak van dit tijdschrift, dat in Nederland zelf niet
verboden is. Het blad is hier gewoon te koop. Het Fort van
Sjakoo, een linkse boekhandel in Amsterdam, verkoopt dertig …
veertig exemplaren van elk nummer van Radikal.

Het is niet de eerste keer dat de Nederlandse justitie om hulp
wordt gevraagd in verband met Radikal. Op 13 april 1984
vluchtte de Berlijnse journalist Hans J�rgen Schumacher naar
Nederland. Het was duidelijk dat hij ieder moment gearresteerd
kon worden, hij verzorgde de layout van het geruchtmakende
blad. Een jaar eerder waren Michael Kl”ckner en Benny H„rlin
in Duitsland opgepakt. Schumacher: 'Die twee hadden helemaal
niets met het blad te maken, met het schrijven van artikelen,
of met de organisatie. Ze waren alleen formeel de uitgevers.
Ze zijn uiteindelijk wel veroordeeld tot een gevangenisstraf
van 39 maanden. Dat was voor mij een reden te vluchten.' 
Omdat Duitsland zijn uitlevering eiste, vroeg Hans J�rgen
Schumacher in Nederland asiel aan. 'Het komt bijna nooit voor
dat een onderdaan van een Westeuropees land hier om politieke
redenen als vluchteling erkend wil worden', zegt Arnoud
Willems, destijds de advocaat van Schumacher. 'In dit geval
hebben we het toch gedaan, omdat Schumacher werd verdacht van
een drukpersdelict. Radikal was een blad dat aandacht
besteedde aan groeperingen die het geweld niet schuwden en
daar werden artikelen over afgedrukt. De Duitse justitie zag
dat als de ondersteuning van een terroristische vereniging en
Radikal zag dat als een mogelijkheid om gebruik te maken van
hun journalistieke vrijheid.' Het uitleveringsverdrag was
gebaseerd op een opsporingsbevel. De strafbare feiten waar
Schumacher van verdacht werd waren het ondersteunen of
deelnemen aan een terroristische vereniging en opruiing. Daar
heeft de rechtbank van Amsterdam zich in 1985 over gebogen. De
verdediging had allerlei getuigen opgeroepen. Willems:
'Gezaghebbende journalisten als Henk Hofland en Martin van
Amerongen hebben het blad bekeken, gelezen en beoordeeld. Ze
kwamen tot de conclusie dat het hier een journalistiek produkt
betrof. Volgens hen lag het binnen de grenzen van de
journalistieke vrijheid om dergelijke artikelen te schrijven.'
De rechtbank achtte uitlevering niet toelaatbaar voor deelname
aan een terroristische vereniging, wel voor het delict
opruiing. Voordat de Hoge Raad toekwam aan de behandeling van
het beroep, trok Duitsland het uitleveringsverzoek in. De
Duitse autoriteiten zaten er niet op te wachten dat een
naburig land zo openlijk afstand zou nemen van vervolging van
journalisten die betrokken waren bij een dergelijk blad. De
zaak liep met een sisser af. Hans J�rgen Schumacher keerde in
1988 terug naar Duitsland en heeft nooit meer last gehad van
zijn radicale verleden. Hij werkt nu als communicatie-adviseur
voor Duitse ondernemingen. Kl”ckner en H„rlin ontliepen hun
gevangenisstraf door zich verkiesbaar te stellen voor het
Europees Parlement. Eenmaal gekozen voor de fractie van de
Gr�nen weigerde het Europees parlement het verzoek van de
Duitse autoriteiten hun parlementaire onschendbaarheid op te
heffen.

In 1995 was het weer raak. De Duitse politie deed op 55
verschillende plaatsen huiszoeking, in woningen en bij linkse
organisaties. Vier vermoedelijke redactieleden werden
gearresteerd, nog eens vier wisten te ontkomen en doken onder.
Zij meldden zich vorig jaar bij de politie. 
Deze acties waren het resultaat van een opsporingsonderzoek
dat sterk doet denken aan de jacht op de Rote Armee Faction,
twee decennia geleden. In juni 1993 lukte het de Duitse
justitie een bijeenkomst van de -ondergedoken- redactie in de
Eifel af te luisteren. Daarna stonden de vermoedelijke
redactieleden anderhalf jaar lang tot in de laatste hoek van
hun leven onder observatie. Er hingen verborgen camera's
gericht op hun huis, post werd geopend, telefoons afgeluisterd
en zelfs het verkeer op hun giro werd onder de loep genomen.
Na hun arrestatie werden de vier verdachten als ware
terroristen behandeld. Ze zaten zes maanden volledig
ge‹soleerd in Untersuchungshaft, een soort verlengd voorarrest
zonder dat justitie de verdenkingen hoeft te bewijzen. Bij
tussentijdse voorgeleidingen verschenen de vier begeleid door
machinegeweren, terwijl hand- en voetboeien hen iedere
bewegingsvrijheid ontnamen.
Ook nadien vonden nog talrijke huiszoekingen plaats bij
mogelijke medewerkers en ondersteuners van Radikal. De
aanklacht was soms bijna lachwekkend, een abonnement op het
verboden blad gold als voldoende betrokkenheid voor ongewenst
bezoek. 
Een ander belangrijk jachtterrein van de Duitse autoriteiten
is Internet. Sinds de arrestaties van 1995 zijn op de site van
de Nederlandse Solidariteitsgroep Politieke Gevangenen een
aantal nummers van Radikal digitaal gepubliceerd. De pagina
van de Solidariteitsgroep is te vinden bij accesprovider
Xs4all. Over eventuele juridische bezwaren tegen deze pagina
heeft de accesprovider nooit iets mogen vernemen. De Duitsers
gingen een jaar geleden zonder waarschuwing vooraf over tot
het blokkeren van de toegang tot de Radikal-site. Dit kon
alleen door alle verkeer tussen Xs4all en Duitsland onmogelijk
te maken, wat duizenden gebruikers van Xs4all dupeerde.
Uiteindelijk had de blokkade een volkomen averechts effect.
Voor voormalige hackers bij Xs4all was het zoeken naar
technische oplossingen om deze blokkade te omzeilen een
geweldige uitdaging. Bovendien waren er binnen de kortste
keren verspreid over de wereld meer dan vijftig zogenaamde
mirrors van de Radikal-site. Radikal geldt sedertdien als hŠt
voorbeeld in de strijd tegen censuur op Internet.
En nog hebben de Duitse autoriteiten niet begrepen dat er op
Internet geen nationale grenzen bestaan. Ze probeerden het
andermaal in eigen land. In Berlijn werd Angela Marquardt, de
vice-voorzitter van de PDS (de voormalige communistische
partij) aangeklaagd voor ondersteuning van een terroristische
vereniging. Een paar dagen voor het proces werd haar huis
doorzocht, en haar computer grondig binnenstebuiten gekeerd.
Omdat ze op haar homepage een link, een verwijzing naar de
pagina van Radikal heeft. Dat was in juni van dit jaar.

De inval bij Miguel Diaz past naadloos in het patroon van
repressieve maatregelen tegen dit linkse blaadje. Toch werkten
de Nederlandse autoriteiten ditmaal kritiekloos mee met de
Duitsers aan de huiszoeking in Vaals. Nederland deed dat na
een verzoek om rechtshulp vanuit Duitsland. Nederland is
volgens internationale verdragen verplicht om rechtshulp te
verlenen aan andere Europese landen, op voorwaarde dat het
strafbare feit hier ook strafbaar is. Weigeren mag alleen als
het gaat om zogenaamde politieke delicten. Als er een politiek
luchtje aan de zaak zit moet dit eerst aan de minister worden
voorgelegd. Bij de huiszoeking in Vaals is dat niet gebeurd.
Dat zit rechter-commissaris Hoekstra, die verantwoordelijk is
voor de huiszoeking, niet lekker. Dat blijkt uit een interne
brief van 17 december vorig jaar van de rechter-commissaris,
aan de behandelend officier van justitie Geuns. Hoekstra nam
de zaak over na de huiszoeking en heeft zo zijn twijfels. Hij
moet de Raadkamer verlof vragen voor de overdracht van de
inbeslaggenomen spullen aan Duitsland. Normaliter is dat niet
meer dan een formaliteit, maar in dit geval wil de rechter-
commissaris hiervoor niet zonder meer de verantwoordelijkheid
op zich nemen. Hoekstra schrijft aan het OM: 'Het probleem is
natuurlijk of het hier gaat om een vervolging in Duitsland in
verband met de staatkundige overtuiging van de betreffende
verdachte. En of het hier niet gaat om een geval waarvoor
machtiging van de Minister van Justitie vereist was. Of dat
het niet verstandiger was geweest het Ministerie minstens
vooraf te consulteren.' Het Limburgse OM krijgt de opdracht
dat alsnog te doen.
De zaak kwam eind vorig jaar in de publiciteit. De Tweede
Kamerfractie van Groen Links stelde Kamervragen over het
politieke karakter van de huiszoeking in Vaals. Minister
Sorgdrager antwoordde: 'Ik ben van mening dat de onderhavige
feiten waarvoor rechtshulp wordt verzocht, niet zijn te
beschouwen als feiten van politieke aard.' Maar ze zegt ook:
'In dit geval ware het beter geweest dat overleg was gepleegd
alvorens tot uitvoering van het verzoek was overgegaan.' De
Minister zal de hoofdofficier van justitie in Maastricht aldus
berichten. Het Limburgse OM wordt alweer op de vingers getikt.


En er zijn meer vraagtekens te zetten bij het Duitse
rechtshulpverzoek. Miguel Diaz wordt ervan verdacht zich
schuldig te hebben gemaakt aan zowel een terroristische als
een criminele organisatie. Dit alles door mee te werken aan
een aantal nummers van Radikal. Maar de onderbouwing van dit
verhaal is bijzonder vaag. Uit het Duitse rechtshulpverzoek
aan de rechtbank van Maastricht: 'De op 13 juni 1995 en 19
december 1995 bij een huiszoeking inbeslaggenomen
bewijsstukken laten zien dat de beschuldigde Miguel Diaz zich
bezig heeft gehouden met de produktie resp. distributie van de
uitgave 151, 152 en 153' en: 'Er is een handgeschreven briefje
gevonden waarop staat dat de persoon met de codenaam Hans te
bereiken is onder telefoonnummer xxx. Dat is het
aansluitnummer van een vereniging in Vaals. Volgens de Kamer
van Koophandel is Miguel Diaz een van de bestuursleden van
deze vereniging. Bij codenaam Hans gaat het dus om Miguel
Diaz.'
De vereniging waar het rechtshulpverzoek op doelt lijkt iets
heel erg geheimzinnigs. In werkelijkheid gaat het hier om een
woongroepenvereniging, opgericht voor de gezamenlijk aankoop
van een huis. Miguel Diaz zelf denkt dat de Duitse justitie
bij hem terecht is gekomen vanwege zijn activiteiten in een
van de solidariteitsgroepen die zijn opgericht na de
huiszoekingen in Duitsland in 1995.
Strafrechtdeskundige professor R�ter is niet te spreken over
argumenten die de Duitse justitie heeft aangevoerd voor het
rechtshulpverzoek. Tegen het VPRO-radioprogramma Argsos zei hij: 
'De mededeling aan de Nederlandse justitie 'we hebben veel 
tegen die man, en dan moeten we nog even kijken', zou �k 
niet zonder meer geloven. In dit soort zaken is de Duitse 
justitie opgefokt, radicaal (van haar kant) en pleegt 
dwars door de justiti‰le hekken te gaan. Als ik
rechter-commissaris was geweest, had ik die bewijsmiddelen
graag willen zien. Eerlijk gezegd denk ik dat ze -behalve het
telefoonnummer van Diaz dat ze bij die andere verdachte hebben
gevonden- niets of nauwelijks iets hebben. Die huiszoeking is
niet aangevraagd om verder bewijs te verkrijgen tegen iemand
die al verdacht is, maar om bewijsmateriaal te verzamelen
waardoor iemand verdacht wordt. En dan mag je geen huiszoeking
doen.' Een fishing expedition heet dat in vaktermen, en dat
hoort niet. 
Nederland importeert buitenlandse opvattingen over opsporing
door de toenemende internationale samenwerking, waarschuwt
R�ter. Via rechtshulpverzoeken gaan voor de vervolging van
Radikal hier Duitse normen gelden. "Dat betekent dat de meest
repressieve opvattingen telkens aan jouw minder repressieve
opvattingen gaan knabbelen. Je zal er dus veel aan moeten doen
om jouw aanpak bij die andere landen te propageren."

Aan de beoordeling van de rechtmatigheid van de huiszoeking is
de Limburgse rechtbank nog niet toegekomen. Pas deze week moet
Miguel Diaz verschijnen voor de Raadkamer, bijna een jaar na
de gebeurtenissen in Vaals.
In de tussentijd is er veel gebeurd dat van invloed is op deze
zaak. De rechtszaak tegen de vier verdachten in Duitsland nam
een verrassende wending. De rechtbank in Koblenz deed een
principi‰le uitspraak: medewerkers van Radikal kunnen niet
vervolgd worden als leden van een criminele vereniging. Omdat
het kenmerk daarvan is het plegen van een strafbaar feit - en
niet het oproepen daartoe. Ook ondersteuning van een
terroristische organisatie was volgens de rechter niet van
toepassing op Radikal. Bovendien ging het bij die
ondersteuning, en bij de oproep tot strafbare feiten of
goedkeuring ervan, om drukpersdelicten die allang verjaard
zijn. Begin september werden de vier hoofdverdachten aldus
voorlopig vrijgesteld van verdere rechtsvervolging. De deal is
dat ze in ruil daarvoor afzien van schadevergoeding voor de
zes maanden hechtenis. 
Eerder werd in Berlijn Angela Marquardt vrijgesproken van
ondersteuning van een criminele vereniging, bij gebrek aan
bewijs. De link op haar homepage all‚‚n was onvoldoende voor
een veroordeling. 

De Raadkamer moet beslissen of het inbeslaggenomen
bewijsmateriaal aan de Duitsers overgedragen mag worden.
Miguel Diaz diende een bezwaarschrift in tegen deze
uitlevering van zijn spullen. Zijn advocaat, Ties Prakken,
vindt dat de Limburgers wel erg makkelijk omgaan met Duitse
rechtshulpverzoeken. In eerste instantie lag er niet eens een
verzoek tot uitlevering van het bewijsmateriaal. Pas na een
boze brief van Prakken hebben de Duitsers alsnog zo'n
officieel stuk geproduceerd. Buitenlandse opsporingsambtenaren
mogen alleen bij huiszoekingen aanwezig zijn om aanwijzingen
te geven. De vriendin van Miguel, Henrike, kan getuigen dat de
Duitse politieagenten in Vaals het eigenlijke werk deden. En
dat mag niet. 
Nog zo'n voorbeeld. Een paar maanden na de inval wilde Miguel
zijn computer terug. Hij kon zonder niet studeren. De rechter-
commissaris ging akkoord, maar het openbaar ministerie had
geen tijd om de floppies en de files te kopi‰ren. Of het goed
was dat de Duitse politie dat deed. Ties Prakken: 'Natuurlijk
was dat niet goed! Er is nog niet eens toestemming voor de
uitlevering van de spullen. Al deze aanwijzingen doen mij
vermoeden dat de Duitsers allang inzage hebben gehad.'
Het belangrijkste verweer van Ties Prakken is het ontbreken
van de vereiste de dubbele strafbaarheid. Bij een
rechtshulpverzoek kijkt Justitie of het strafbare feit
waarvoor de huiszoeking wordt verricht in Nederland ook in het
wetboek staat. Bij Radikal ligt dat niet zo eenvoudig. Met de
uitspraak over het asielverzoek van Schumacher is er al wat
jurisprudentie. De rechtbank bepaalde dat het plaatsen van een
claimbrief naar Nederlands recht geen ondersteuning van een
terroristische vereniging is, maar een proeve van
journalistieke arbeid. Pikant detail: zelfs de Duitse geheime
dienst, de Verfassungsschutz publiceert tegenwoordig complete
recente verklaringen van de RAF op haar Internet-site. 
Het werven voor een terroristische organisatie is in Nederland
niet strafbaar, en het 'billijken van strafbare feiten' ook
niet.
Ties Prakken: 'Het enige dat blijft staan is, net als bij
Schumacher, het feit van opruiing. Maar juist daarover heeft
de rechtbank in Koblenz zich heel duidelijk uitgesproken. Het
oproepen tot overtreding van de wet valt niet onder de
strafbaarheid van een criminele vereniging.' Deze beslissing
zou de zitting bij de Raadkamer overbodig moeten maken. Het
verwondert Ties Prakken in hoge mate dat het
uitleveringsverzoek niet is ingetrokken. 'Het is een schandaal
dat ze niet inbinden.' 

Radikal op Internet:
http://www.xs4all.nl/~tank/radikal
http://www.verfassungsschutz.nrw.de/news/raf1296.htm

Met dank aan Argos, VPRO-radio.


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.