[Nettime-nl] META-NET: Minstens 21 Europese talen bedreigd met digitale uitsterving

[Patrice Riemens <patrice@xs4all.nl>]

url: http://www.meta-net.eu/whitepapers/press-release-nl


Ik kwam erop n.a.v. een zorgwekend bericht in The Guardian van vandaag 
over het 'digitaal uitsterven' van het Ijslands, de oudst bestaande, 
oorspronkelijke taal van Europa, vrijwel onveranderd sinds de 11e eeuw.

Minstens 21 Europese talen bedreigd met digitale uitsterving

Studie door vooraanstaande taaltechnologische experts waarschuwt dat 
veel Europese talen het digitale tijdperk waarschijnlijk niet zullen 
overleven

Een groot aantal Europese talen wordt bedreigd met digitale uitsterving, 
volgens de bevindingen van een nieuwe studie door de leidende 
taaltechnologische experts van Europa. De experts hebben voor 30 van de 
ongeveer 80 Europese talen vastgesteld in hoeverre zij digitaal worden 
ondersteund met taaltechnologie. De experts concluderen dat de digitale 
ondersteuning voor 21 van de 30 talen “niet-bestaand” is of op zijn best 
“zwak”. De studie is uitgevoerd door META-NET, een Europees 
excellentienetwerk dat uit 60 onderzoekscentra in 34 landen bestaat.

Taaltechnologie produceert software die gesproken of geschreven taal kan 
verwerken. Bekende voorbeelden zijn programma’s voor spellings- en 
grammaticacontrole, interactieve persoonlijke assistenten op smartphones 
(zoals Siri op de iPhone), gesproken telefoonmenu’s, automatische 
vertaalsystemen, zoekmachines op het web, en de stemmen in 
autonavigatiesystemen.

Taalwitboeken maken risico’s inzichtelijk

Meer dan 200 experts hebben aan de studie van META-NET meegewerkt, wat 
heeft geresulteerd in een serie van 30 witboeken oftewel taalrapporten, 
die zowel online als gedrukt beschikbaar zijn. Voor iedere taal is de 
taaltechnologische ondersteuning op vier verschillende gebieden 
vastgesteld: automatisch vertalen, spraakinteractie, tekstanalyse en de 
beschikbaarheid van taalbronnen. 21 van de 30 talen (70%) werden door de 
experts geplaatst in de laagste categorie, “steun is zwak of 
niet-bestaand” voor ten minste één gebied. Verschillende talen, 
bijvoorbeeld IJslands, Lets, Litouws en Maltees krijgen deze laagste 
score voor alle gebieden. Aan het andere eind van het spectrum kreeg 
geen enkele taal de categorie “excellente ondersteuning”. Alleen het 
Engels wordt beschouwd als een taal met ‘goede ondersteuning’, gevolgd 
door talen zoals het Nederlands, Frans, Duits, Italiaans en Spaans met 
“beperkte ondersteuning”. Talen zoals het Baskisch, Bulgaars, Catalaans, 
Grieks, Hongaars en Pools hebben “fragmentarische ondersteuning”, wat ze 
ook in de talen met een hoog risico plaatst.

Groeiend gat tussen grote en kleine talen

“De resultaten van onze studie zijn hoogst alarmerend. Voor de 
meerderheid van de Europese talen is er een ernstig gebrek aan 
taalbronnen en enkele worden bijna geheel verwaarloosd. In deze zin zijn 
vele van onze talen nog niet toekomstbestendig”, zegt Prof. Hans 
Uszkoreit, coördinator van META-NET, wetenschappelijk directeur van het 
DFKI (Duits Onderzoekscentrum voor Kunstmatige Intelligentie) en 
co-redacteur van de studie. De andere co-redacteur, Dr. Georg Rehm 
(DFKI), voegt toe: “Er zijn dramatische verschillen in 
taaltechnologische ondersteuning tussen de verschillende Europese talen 
en technologische gebieden. Het gat tussen de ‘grote’ en de ‘kleine’ 
talen blijft maar groter worden. We moeten ervoor zorgen dat we alle 
kleinere talen en talen met te weinig taalbronnen uitrusten met de 
noodzakelijke basistechnologie, anders zijn deze talen gedoemd digitaal 
uit te sterven.”

Blijvende inspanningen nodig voor ondersteuning van het Nederlands

De situatie van het Nederlands met betrekking tot ondersteuning voor 
taaltechnologie geeft aanleiding tot voorzichtig optimisme. Dat stelt 
Jan Odijk (Universiteit Utrecht), de auteur van het taalwitboek voor het 
Nederlands. Dankzij recente programma’s uitgevoerd in samenwerking met 
Vlaanderen is er voor het Nederlands ‘beperkte ondersteuning’. De 
bevindingen van het taalwitboek laten zien dat de Lage Landen na deze 
succesvolle programma’s moeten doorpakken en hun inspanningen voor de 
ontwikkeling van taaltechnologische bronnen moeten voortzetten en ze 
gebruiken om onderzoek, innovatie en ontwikkeling voort te stuwen. 
Anders zal ook het Nederlands in de gevarenzone komen.

Europa moet taalbarrières slechten

Europa is erin geslaagd om bijna alle grenzen tussen landen te 
verwijderen. Eén grens bestaat echter nog, en die lijkt ondoordringbaar 
te zijn: de onzichtbare grens van de taalbarrières verhindert de vrije 
stroom van kennis en informatie. Taalgrenzen belemmeren ook het 
lange-termijndoel om één gezamenlijke digitale markt te creëren omdat ze 
de vrije stroom van goederen, producten en diensten hinderen. 
Taaltechnologie kan helpen om de taalbarrières te slechten met 
automatische vertaalsystemen, maar de resultaten van de META-NET studie 
laten duidelijk zien dat veel Europese talen hier nog niet klaar voor 
zijn. Er ontbreken hele stukken in de technologie die te wijten zijn aan 
de focus van de onderzoekers en ontwikkelaars op het Engels, aan een 
gebrek aan toewijding en financiële middelen, en aan een gebrek aan een 
duidelijke visie op onderzoek en technologie.

Een gecoördineerde grootschalige inspanning is vereist in Europa om de 
ontbrekende technologieën te creëren en om de technologie beschikbaar te 
maken voor de meerderheid van de talen. Deze immense uitdaging kan het 
beste worden aangegaan in een gemeenschappelijke inspanning met de 
Europese Unie, haar lidstaten en de geassocieerde landen, en ook met de 
industrie. Argumenten voor deze aanpak zijn onder meer de hoge 
per-capita financiële belasting voor kleinere taalgemeenschappen; de 
benodigde overdracht van technologie tussen talen; het gebrek aan 
interoperabiliteit van talige data, software en diensten; en het feit 
dat taalgrenzen vaak niet samenvallen met politieke grenzen. Europa moet 
actie ondernemen om zijn talen voor te bereiden voor het digitale 
tijdperk. Zij vormen een kostbaar onderdeel van ons cultureel erfgoed en 
daarom dienen zij toekomstbestendig te zijn.

Taaltechnologie: Achtergrond

Taaltechnologie ondersteunt ons al in allerlei dagelijkse bezigheden 
zoals het schrijven van e-mails en het kopen van tickets. We profiteren 
van taaltechnologie wanneer we zoeken naar webpagina’s en ze vertalen, 
wanneer we de mogelijkheden voor spellings- en grammaticacontrole in een 
tekstverwerker gebruiken, wanneer we het entertainmentsysteem in onze 
auto of onze mobiele telefoon met gesproken commando’s bedienen, wanneer 
we aanbevelingen krijgen in een online boekhandel, of wanneer we de 
gesproken instructies van ons navigatiesysteem opvolgen.

In de nabije toekomst zullen we in staat zijn met computerprogramma’s, 
machines en huishoudelijke toepassingen te spreken, en zelfs met robots 
wanneer die hun intrede doen in onze huizen en op het werk. Als de 
communicatiebarrière tussen mensen en technologie verdwijnt, zal onze 
wereld veranderen.

Moderne taaltechnologische systemen zijn gebaseerd op statistische 
methodes waarvoor zeer grote hoeveelheden geschreven of gesproken data 
nodig zijn. Vooral voor talen met relatief weinig sprekers is het 
moeilijk de vereiste hoeveelheid data te verkrijgen. Verder zijn er 
inherente beperkingen aan de kwaliteit van statistische 
taaltechnologische systemen, zoals bijvoorbeeld duidelijk blijkt uit de 
vaak grappige foute vertalingen die door online vertaalsystemen gemaakt 
worden.

Taaltechnologie wordt algemeen erkend als een van de 
sleutelgroeigebieden in de informatietechnologie. Grote internationale 
bedrijven zoals Google, Microsoft, IBM, en Nuance hebben hier flink in 
geïnvesteerd. In Europa hebben honderden midden- en kleinbedrijven zich 
gespecialiseerd in bepaalde taaltechnologische toepassingen of diensten. 
Taaltechnologie stelt mensen in staat samen te werken, te leren, zaken 
te doen en kennis te delen over taalgrenzen heen en onafhankelijk van 
hun computervaardigheden.

De META-NET Witboekserie

De META-NET Witboekserie “Talen in de Europese Informatiemaatschappij” 
rapporteert over de toestand van 30 Europese talen met betrekking tot 
taaltechnologie en legt uit wat de meest urgente risico’s en 
mogelijkheden zijn. De serie omvat alle officiële talen van de lidstaten 
van de EU en verschillende andere talen die in Europa gesproken worden. 
Hoewel er een aantal gedegen wetenschappelijke studies geweest zijn naar 
bepaalde aspecten van talen en technologie, was er tot nu toe geen 
algemeen begrijpelijk compendium dat de belangrijkste bevindingen en de 
uitdagingen voor iedere taal met betrekking tot een door technologie 
ondersteund meertalig Europa presenteert. De META-NET Witboekserie vult 
dit gat op. META-NET kan nu laten zien waarom de meeste talen serieuze 
problemen tegemoet zien en de meest bedreigende gebreken aanduiden.

De witboeken zijn geschreven voor de volgende Europese talen: Baskisch, 
Bulgaars, Catalaans, Deens, Duits, Engels, Ests, Fins, Frans, Galicisch, 
Grieks, Hongaars, Iers, IJslands, Italiaans, Kroatisch, Lets, Litouws, 
Maltees, Nederlands, Noors (bokmål en nynorsk), Pools, Portugees, 
Roemeens, Servisch, Sloveens, Slowaaks, Spaans, Tsjechisch, en Zweeds. 
Ieder taalwitboek is geschreven in de taal waarover het rapporteert en 
bevat ook een volledige Engelse vertaling.

Over META-NET en META

META-NET, een excellentienetwerk dat uit 60 onderzoekscentra uit 34 
landen bestaat, wijdt zich aan de ontwikkeling van de technologische 
fundamenten van een meertalige Europese informatiemaatschappij. META-NET 
wordt mede gefinancierd door de Europese Commissie via 4 projecten.

META-NET is ook de initiatiefnemer van META, de Meertalige Europese 
Technologische Alliantie. Meer dan 600 organisaties uit 55 landen, 
waaronder onderzoekscentra, universiteiten, midden- en kleinbedrijven en 
verschillende grote ondernemingen, hebben zich al aangesloten bij deze 
open technologische alliantie.
Background Information:

Achtergrond informatie:

META-NET: http://www.meta-net.eu

META-NET White Paper Series: http://www.meta-net.eu/whitepapers

Dit persbericht:http://www.meta-net.eu/whitepapers/press-release-nl
Engelstalige versie: http://www.meta-net.eu/whitepapers/press-release

Andere META & META-NET pers berichten (in het Engles): 
http://www.meta-net.eu/press-releases
______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).