[Nettime-nl] Ippolita Collectief: Internet: De democratische Illusie (II.07)

[Patrice Riemens <patrice@xs4all.nl>]

Ippolita Collectief
Internet: De Democratische Illusie.

Hoofdstuk II

“Het Internet is democratisch en vrij!” Niet waar!


Het africhten van de massa's

De _augmented reality_ van een sociale ervaring die tot stand komt door 
middel van mobiele apparaten prikkelt voortdurend de genotcentra in onze 
brein, en veroorzaakt tevens bij ons een gevoel van erbij horen. Dit 
buitengewoon gevoel van van samensmelting (van 'reëel' en 'virtueel') 
maakt dat de tijd, in plaats van voorbij te gaan, gaat lijken op een 
nimmer ophoudende tegenwoordige tijd - en dat is zowel een individuele 
als een collectieve ervaring.
_Massa en Macht_, het boek van Elias Canetti, levert de aanzet om dit 
verschijnsel beter te begrijpen. Binnen een massa is niemand meer dan 
een andere, niemand is beter. De individueen waaruit een massa bestaan 
laten hun verschillen achter zich (omstandigheden, bezit, sociale 
status) en voelen zich net gelijken. Binnen de massa laten ze hun angst 
om elkaar aan te raken varen.
Alle grote godsdiensten - en dan de monotheische religies in het 
bijzonder - hebben allemaal op grote schaal gebruik gemaakt van 
recruteringstechnieken die op het africhten van de massa's gebaseerd 
waren. En zij hebben de methoden ervan behoorlijk weten te verfijnen. 
Feit is namelijk dat een massa uiteen neigt te vallen - zij is tot 
opsplitsing bestemd. Als het oorspronkelijke moment van verbintenis 
eenmaal voorbij is keert iedereen huiswaarts en richt zich weer tot 
diens dagelijks bestaan. Alleen door voortdurend te blijven groeien kan 
een massa voortbestaan; en dat wordt dus zijn voornaamste doel. Dat is 
de reden waarom er in de loop der tijden plekken moesten komen waar de 
massa tegelijk bijeen kon komen, maar ook weer gehergroepeerd kon worden 
in aparte eenheden. Daardoor verschoof het groeiinstinct langzaam naar 
het meer focussen op (de inhoud van) het nagestreefde doel. Dankzij een 
weldoordachte mix van ritueelen werd het mogelijk om op de lange duur 
zowel de eenheid te bewaren als een beheerste groei te realiseren.
Zo'n kunstmatige indruk van (het behoren tot een) massa ontstaat door 
het technologisch simuleren van concentratie en gelijkheid: de Internet 
'democratie' tendeert naar het inperken van het kader waarbinnen   
relaties aangegaan kunnen worden, en wel tot groepen waar een zekere 
mate van wederzijdse 'homofilie' [*] bestaat, en verleent het 
noodzakelijke ritme aan zijn grenzeloos groei. Je kunt elk nieuwe 
gebruikers plezierende 'feature' die aan de platform toegevoegd wordt 
vergelijken met een nieuwe ritueel: je moet het namelijk wel eerst leren 
gebruiken om deelachtig te kunnen worden aan de viering van de dienst 
van het sociaal samen zijn. De beschikking over een individueel apparaat 
- een smartphone bijvoorbeeld - gekoppeld aan een zorgvuldig opgebouwde 
online identiteit - een digitale alter ego a.h.w. -  stelt ons in staat 
om direkt van het africht-systeem over te stappen naar het traditionele 
massa gevoel. Zo treden wij in een klap het prestatietijdperk binnen.
Om goed het verband tussen massa en enkelvoudigheid te vatten, en 
tegelijkertijd het economisch aspect van het vraagstuk te duiden, moeten 
wij onze aandacht richten op de statistische 'long trail' theorie. 
Tegenwoordig is deze theorie erg populair binnen de zg. Net-economie. Of 
zoals Chris Anderson het omschreef: "er zijn heel weinig gebeurtenissen 
die heel vaak plaats vinden, en er zijn er heel veel die dat zelden 
doen" [1]. Dit inzicht kan op een grafiek uitgebeeld worden door een 
hyperbool waarvan de lange 'sleep' staat voor een grote hoeveelheid 
gebeurtenissen die elk apart genomen niet veel voorstellen, maar tezamen 
dat wel degelijk doen.  Zodoende (om een voorbeeld te noemen) bestaat de 
winnende strategie op een 'lange sleep' markt niet in het verlagen van 
de prijs van de meest populaire producten, maar in het aanbieden van een 
nog uitgebreidere assortiment zodat er voor ieders -specifiek- wat wils 
is. Wat neer komt op de winst opvoeren door een hoop (net een beetje) 
verschillende produkten binnen heel afgeperkte niches te verkopen. De 
grootste winst wordt dus gemaakt op kleine transacties.
En weer is Google hier een zeer relevant voorbeeld: dankzij diens 
profilering mechanismen is Google in staat om grof geld te verdienen aan 
Nike of McDonalds, maar ook om zaken te doen met kleine adverteerders 
aan wie het heel snel een markt kan bieden dat op hun productie, hun 
localisatie, hun taal, en wat ook verder, toegesneden is. In zo een 
context neemt de waarde van de biotechnische databases, die door sociale 
media a la Facebook bij elkaar gesprokkeld is, fenomenale afmetingen 
aan.
Vaak denkt men dat het domein van de controle technieken voorbehouden is 
aan het politiek gezag. Echter, de echte edge daarvan zit nu bij de 
economie en de commercie. Vanuit een zuivere winstoogmerk perspektief 
hebben de mega netbedrijven [**] het Web op zodanige manier heringericht 
dat gebruikers de indruk krijgen dat zij individuele burgers zijn, de 
vrijheid genietend om in die ruimtes hun idëen te spuien. Tegelijk 
hebben zij het gevoel deel uit te maken van een massa, van iets dat 
boven hun uitstijgt en dat de publieke opinie op wereldnivo kan 
beïnvloeden inzake de grote vraagstukken van de huidige wereld - zelfs 
tot aan oorlogen toe. Maar de economische dimensie van het geheel 
ontsnapt ten ene male aan hun aandacht.
En toch zou men niet moeten vergeten dat gratis een valstrik is die 
gepaard gaat met het maximaal te kijk zetten van het persoonlijke en het 
bloot leggen van onze relaties - ook daar waar onze geliefde 'netizen' 
een geweldige uiting van wereldwijde democratie meent te zien.
--------------
[1] Chris Anderson, The Long Tail : Why the Future of Business is 
Selling Less of More, New York : Hyperion, 2006.
..............
[*] In het Ippolita vocabularium duidt dit woord niet noodzakelijkerwijs 
op seksuele geaardheid, maar op gevoelens, meningen, en wereldbeelden.
[**] Nu vaak aangeduid met de afkorting GAFA, voor Google, Amazon, 
Facebook en Apple - maar de namen kunnen veranderen, Micro$oft is er 
bijvoorbeeld al uitgevallen ...


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).