[Nettime-nl] Jose van Dijck: We Like Higher Education!

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

http://www.scienceguide.nl

7 september 2011 - Waar is de like-button voor hoger onderwijs? Waarom  
is er “geen important button op Facebook te vinden is en ook geen  
difficult but interesting knop?” Prof. José van Dijck (UvA) denkt  
verfrissend na over wat universiteit en hogeschool moeten doen met “de  
algoritmisering van het gevoel”. De vertrekkende decaan  
Geeseswetenschappen sprak bij de jaaropening van de UvA over haar  
onderzoeksterrein in mediastudies en de betekenis daarvan voor de  
wereld van nu. Wat leer je daaruit voor hoe de universiteit van  
vandaag met haar omgeving, haar studenten én haar opdracht om gaat?
Lees hier Van Dijcks verhaal We like higher education!

'Deze zomer namen vrienden hun twee tieners mee op een trektocht door  
de Pyreneeën, om die kinderen eens helemaal te bevrijden van  
computerspelletjes en Facebook. Bij het eerste mooie vergezicht  
verzuchtte de jongste van 12: "Wow. Waar is de vind-ik-leuk-knop?"

Sinds de opmars van sociale media in het publieke domein worden we  
dagelijks gestimuleerd om onze gevoelens over van alles en nog wat aan  
te klikken. Of het nu gaat om boeken, muziek, video's, politici, of  
popsterren: de like-button is razendsnel de barometer van onze  
intuïtieve oordelen geworden. Sociale netwerk sites als Twitter,  
Facebook, YouTube en recentelijk Google+ zijn geïnteresseerd in het  
meten en vastleggen van associaties en gevoelens. Gevoelens, die  
mensen aanzetten tot bepaald gedrag, zoals koopgedrag of stemgedrag.

Voordat Facebook één jaar geleden de like-button introduceerde, is  
daar goed over nagedacht. Het is niet voor niets dat er geen important  
button op Facebook te vinden is en ook geen difficult but interesting  
knop. Belangrijk of moeilijk zijn kwalificaties die vragen om  
argumenten en discussie; men moet immers weten waarom iets belangrijk  
of moeilijk is. Bij "leuk" daarentegen zijn argumenten niet nodig,  
daar gaat tenslotte om een gevoel.

Uw type wel

Oscar Wilde zei eens toen hij de hand van een onbekende gast schudde:  
"Ik ken u niet, maar ik ken uw type wel." Sinds jaar en dag delen we  
mensen op het eerste gezicht intuïtief in. Sociale media bedrijven  
zijn geïnteresseerd in het registreren van intuïtieve oordelen via de  
computer. Inmiddels beschikken sociale netwerk sites over enorme  
databases met gedetailleerde informatie over wie we zijn en wat we  
vinden. Uit deze data kunnen analisten heel precieze patronen  
analyseren, en informatie zo personaliseren dat ze voorspellen wat u  
leuk vindt. Websites kennen uw smaak of voorkeur beter dan u zelf.

Ik noem dit de algoritmisering van het gevoel. De snaar van ons gevoel  
is een meetbaar algoritme geworden, en dit algoritme wordt vervolgens  
weer gebruikt om onze gevoelige snaar te raken. Denk maar aan de  
befaamde slogan van Amazon.com: "Klanten die dit boek leuk vonden,  
kochten ook..." De metadata die u onbewust achterlaat op sites, worden  
geanalyseerd en doorverkocht aan bedrijven. De resultaten daarvan  
vindt u dagelijks terug op uw PC of laptop. Zo krijgt u e-mails met  
aanbiedingen, die helemaal zijn toegesneden op uw persoonlijke  
voorkeuren. En probeer het eens: als twee collega's eenzelfde zoekterm  
in Google intikken, is het resultaat niet gegarandeerd hetzelfde.

De like-button vormt steeds vaker de basis van publieke communicatie  
in onze samenleving, ook buiten de sociale netwerksites. We worden  
constant gevraagd wat we van alles vinden. Als ik inlog op mijn  
bankrekening word ik eerst gevraagd naar mijn gevoelens over de  
stabiliteit van de economie of mijn vertrouwen in de huizenmarkt. En  
krantensites confronteren ons ongevraagd met lijstjes van meest  
gelezen artikelen, waardoor we die artikelen vervolgens weer  
aanklikken. In de informatietheorie heet dit het rich-get-richer  
effect. Wat al veel gelezen is op internet, wordt nog meer bekeken.

Rutte op Dance Valley

De like button gaat echter ook steeds meer het publieke domein  
domineren, zoals de politiek en de wetenschap. Politici gebruiken  
sociale media om "leuk" gevonden te worden, want populariteit betekent  
stemmen. Zo was het filmpje van een dansende premier Rutte op Dance  
Valley vier weken geleden het meest bekeken item in de digitale  
Volkskrant van 8 augustus. Dat was de dag waarop de beurskoersen  
wereldwijd kelderden.

Ook presidenten doen hier aan mee. Een grote hit op YouTube was  
afgelopen juni een videoclip van Barack Obama, die een huilende baby  
overneemt uit de armen van zijn vrouw Michelle, waarop de baby prompt  
begint te lachen. PR-medewerkers van het Witte Huis plaatsten de clip  
op YouTube en binnen enkele dagen hadden honderdduizenden mensen de  
like button ingedrukt en was de video viraal verspreid. In een tijd  
van economische malaise en lage virtuele peilingen, werken emotionele  
beelden vele malen beter dan argumenten.

Ook in het wetenschappelijk onderzoek en onderwijs begint de like  
button een rol te spelen. Tot mijn verrassing meldde een paar weken  
geleden een wetenschappelijke uitgever dat een van mijn artikelen het  
most downloaded artikel van 2009 en 2010  in het betreffende  
tijdschrift was. Onderaan zijn email stond het verzoek om dit artikel,  
nu voorzien van een speciale like-button, door te sturen aan al mijn  
sociale netwerk contacten. Kennelijk is most downloaded een nieuwe  
categorie in het wetenschappelijke bedrijf en is het de bedoeling om  
je eigen wetenschappelijke werk ook nog via sociale media te promoten.

Google Scholar en andere enquêtes

Om te constateren hoezeer de like button in het hoger onderwijs is  
doorgedrongen, hoeven we maar te kijken naar de werking van  
GoogleScholar. Steeds meer studenten zoeken literatuur via deze  
zoekmachine en kijken dan uitsluitend naar de eerste tien resultaten  
van de Google-hitlijst. GoogleScholar selecteert zijn  
wetenschappelijke bronnen echter niet op basis van kwaliteit of  
relevantie, maar op basis van populariteit. De bron die het meest  
aangeklikt wordt, eindigt hoog in de ranking.

De kans is dus reëel dat wat studenten "leuk" of "gemakkelijk" vinden,  
hoog scoort omdat het vaak aangeklikt wordt. Overigens vind ik  
GoogleScholar een van de beste uitvindingen sinds het gesneden brood,  
maar ik plaats serieuze kanttekeningen bij de manier waarop studenten  
deze zoekmachine vaak gebruiken.

In het wetenschappelijk onderwijs zien we de algoritmisering van het  
gevoel steeds nadrukkelijker. Colleges moeten vooral "leuk" worden  
gevonden, want studenttevredenheid is een belangrijk toetscriterium.  
De Nationale studenten enquête (NSE) stelt vooral vragen over  
huisvesting, het uitgaansleven, en de kwaliteit van de pizza in de  
kantine, naast enkele vragen over het onderwijs.

Ik vrees de dag waarop we na afloop van een statistiekcollege de zaal  
vragen om al dan niet de like button in te drukken. Oordelen als  
"leuk" hebben echter geen relevantie voor het wetenschappelijk  
onderwijs. En "moeilijk", "uitdagend", "interessant" of "leerzaam,"  
zijn geen oordelen die je met een druk op de knop geeft. De algoritmes  
van sociale media vragen naar snelle intuïties, terwijl kennis bij  
uitstek tijd vraagt en moet beklijven. Vaak weet je pas na jaren wie  
je goede docenten waren, of wat je geleerd hebt.

Gevoelige snaar is niet genoeg voor hoger onderwijs

De like button symboliseert de algoritmisering van het gevoel, en het  
is een trend die geen enkel domein onberoerd laat. Een samenleving  
waarin jongeren steeds meer geconditioneerd worden om iets "leuk" te  
vinden en dit instant te delen met hun peers, een samenleving waarin  
het "gevoel" vertaald wordt in algoritmes, die samenleving raakt  
steeds meer vervreemd van rationele argumenten.

De taak van een universiteit is niet om continu te peilen wat  
studenten vinden of voelen over het onderwijs; de taak van een  
universiteit is om studenten te leren wat algoritmes zijn en hoe ze  
werken, wat cognitieve emoties zijn en hoe ze werken, en hoe een  
samenleving werkt waarin gevoelens met behulp van algoritmes gemeten  
worden. Alleen een gevoelige snaar raken is dus niet genoeg. We moeten  
studenten in hun hart raken en hun hersens in beweging brengen.


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).