[Nettime-nl] Derde Kamer, weg met politieke partijen en een beter publiek debat

[ReindeR Rustema <reinder@rustema.nl>]

Hallo Nettime-nl,

Onderstaande 1500 woorden probeer ik gepubliceerd te krijgen.
Ondertussen alvast maar naar Nettime-nl als opening voor een discussie.
Ik weet dat het idee niet helemaal origineel is, velen zijn mij voorgegaan met
dergelijke voorstellen (BBS als politieke partij e.d.) maar de timing lijkt me
nu beter. Reacties buiten de lijst om waardeer ik ook zeer.


Een Derde Kamer

Het onbehagen over de politiek is groot. In paniek wordt er geroepen
om stelselwijzigingen die grondwetswijzigingen vereisen. "Schaf de
Eerste Kamer af" of "kies de Tweede Kamer via een districtenstelsel!"
en "referenda!" roept men. Zijn dergelijke veranderingen wel nodig?

Het integreren van internet in het stelsel als een soort 'Derde
Kamer' waar de discussie tussen burgers plaatsvindt is een eenvoudige
en haalbare stap om de kloof tussen burgers en politiek te dichten
zonder grondwettelijk stelselwijzigingen. Deze benadering wordt
voorgesteld op www.derdekamer.net. Een van de initiatiefnemers van de
website is Reinder Rustema. Dit is zijn motivatie om zich 'online',
zonder partij, kandidaat te stellen voor de verkiezingen.


In dit artikel ga ik in op twee falende instituten: de politieke partijen en de
massamedia. Mijn voorstel moet gezien worden als een antwoord op
de tekortkomingen van deze twee.

Politieke partijen functioneren niet langer als brug tussen de
politiek en de burger. Ook al zijn ze in het verleden nuttig geweest,
nu zijn ze dat niet meer en kunnen we terug naar af. Volgens de
Kieswet zijn politieke partijen immers ook niet noodzakelijk om
gekozen te worden in de Tweede Kamer. Thorbecke zag nota bene
fractie- en partijvorming zelfs een te bestrijden kwaad! Ons
parlementaire systeem is daarom van oorsprong gericht op het kiezen
van 150 individuele volksvertegenwoordigers die handelen 'zonder last
en ruggespraak.'

In een 20e eeuwse massamaatschappij, met massabewegingen en
massamedia werden politieke partijen praktische kanalen om de
belangen van de massa's te kanaliseren. Politieke partijen waren
noodzakelijk in de twintigste eeuw omdat er geen middelen bestonden
om grote aantallen burgers deel te laten nemen aan het nationale
politieke debat. Kranten en pamfletten brachten de massa's op de
hoogte en de massa's stemden zoals massa's dat doen; massaal.

De maatschappij is veranderd en er zijn geen massa's meer om te
emanciperen, hoogstens individuen. Individuen die geobsedeerd zijn
met de profilering van hun uniciteit. Iedereen wil verschillend van
elkaar zijn, wil niets met onbekenden te maken hebben en stelt zijn
eigen particuliere belangen boven die van anderen. In markttermen
gezegd is de  schaarste nu eerder te vinden op het relationele vlak
(aandacht en 'respect') dan het materiële. De daaruit voortvloeiende
conflicterende belangen worden nu voornamelijk op straat uitgevochten
in plaats van in het parlement. Tamelijk zinloos en men voelt zich er
niet veilig bij.

Nu er geen strijdpunten meer zijn waarmee massa's mee gewonnen kunnen
worden zijn politieke partijen per definitie niet in staat om die
soep aan tegenstrijdige belangen te representeren. Massa's zijn nu
juist te vinden op wereldniveau, in de vorm van immigratiestromen
richting het welvarende westen. Om daar slagvaardig mee om te kunnen
gaan zijn de politieke partijen achterhaalde middelen. In plaats van
de grote diversiteit aan genuanceerde oplossingen die 150
verschillende individuen in een debat kunnen inbrengen worden de
standpunten nu per partij bepaald op een manier om een massa aan te
spreken. Partijen waarvan er maar een handvol zijn en een massa die
niet meer bestaat. Dit doet geen recht aan de inhoudelijke discussie
die er gevoerd moet worden.

Nu is het dankzij internet wel mogelijk om grote aantallen individuen
met elkaar in debat te laten gaan. Het gaat dan niet om stemmen op
politieke partijen via internet, het gaat om inhoudelijke bijdrages,
meedenken en meepraten. De debatten op internet laten snel en
duidelijk zien wat burgers als problemen ervaren.

Minstens drie jaar voor de LPF ten tonele kwam was het
LPF-gedachtengoed (of gevoel?) al uitstekend vertegenwoordigd op
internet in de nieuwsgroep nl.politiek. De massamedia en de politieke
partijen daarentegen reageerden echer geschokt toen dit naar buiten
kwam. Zij moeten nog steeds bekomen van de schrik. 'Hoe weer over te
gaan tot de orde van de dag?' Dat terugkeren naar de oude situatie
onmogelijk is, is nog onvoldoende doorgedrongen bij de politieke
partijen.

De hausse rond Pim Fortuyn maakte een belangrijke tekortkoming bij de
politieke partijen en reguliere media duidelijk. Leiders zijn
belangrijker dan ooit. Thema's brengen geen massa's meer in beweging.
Alleen individuen met een aansprekend verhaal kunnen dat nog doen.
Karikaturen die praten in een Jip & Janneke-taal.

Zolang de televisie het belangrijkste medium is om individuen te
informeren zal daar weinig in veranderen. Politieke partijen doen
vrolijk mee aan de persoonlijkheidscultus en denken dat het van
levensbelang voor de partij is om de juiste personen met uitgekiende
marketingcampagnes aan te prijzen. Puur om de inhoud kan het niet
gaan, daar leent het medium zich niet voor. Om processen en
ontwikkelingen 'in beeld' te brengen, is het woord en niet het beeld
noodzakelijk. Bij voorkeur het geschreven woord, omdat dit ook de
tijd laat voor reflectie bij de lezer.

De mogelijkheden van internet worden volledig genegeerd in dit
verband. Illustratief is een wereldberoemd internetexperiment waar
politici nooit van hebben geleerd. In 1994 werd in de aanloop naar de
Amsterdamse gemeenteverkiezingen De Digitale Stad opgericht. Het doel
was om de kloof tussen politiek en burger te verkleinen door elke
burger met een computer met modem toegang te geven tot een virtuele
stad. Daar kon men onderling discussiëren, informatie raadplegen en
zelfs e-mail versturen. Burgers vonden het geweldig om met elkaar te
communiceren en het vinden van informatie was ook handig. Politici
grepen deze kans om in contact te treden met burgers niet aan. Ze
waren trots op het initiatief en het was mooi om burgers te
informeren langs deze weg. Verder niet.

Ook politici vandaag hebben de potentie van internet niet begrepen.
Ze zijn trots op hun eigen homepage en zijn onder de indruk van de
e-mail (of hatemail) die ze ontvangen, maar ze zoeken de burgers niet
zelf op. Op geen enkel webforum, in geen enkele nieuwsgroep stellen
politici vragen aan burgers. Politici denken dat communiceren met
burgers betekent dat je ze dingen moet vertellen of 'verkopen' via de
massamedia. Luisteren doen ze alleen naar elkaar, naar lobbyisten,
naar ambtenaren en naar de partijtop.

Dan is het niet verwonderlijk dat de burger zich buiten spel gezet
voelt als kijker naar de politieke soapserie. In zo'n positie kan je
alleen maar hopen dat een uitgesproken personage voor wat leven in de
brouwerij kan zorgen. Een personage die zijn individualiteit voorop
stelt en zich weinig aan partijen gelegen laat. De andere personages
in de Big Brother-achtige soap worden zo snel mogelijk
'weggenomineerd'. De personages die als 'echt' overkomen mogen
blijven. Een onmogelijke opgave in zo'n positie, maar uiteindelijk
het belangrijkste criterium voor alle televisie-personages.

Laat politici niet langer hun tijd verspillen met de strijd om de
aandacht van de camera. Ze zijn hard nodig als leiders met visies
voor de lange termijn. Het is aan de televisie om dat te vertalen in
Nijntje-taal. Het is de  taak van de publieke omroep om de burgers
geïnformeerd en betrokken te houden in plaats van het produceren van
dagelijkse afleveringen van de politieke soap.

De inhoudelijk geïnteresseerden weten de details wel te achterhalen
via internet en de geschreven pers. Dat te weinig mensen inhoudelijk
geïnteresseerd zouden zijn is een illusie. Iedere burger is in
bepaalde onderwerpen geïnteresseerd wanneer zijn of haar
professionele bestaan of directe levensomstandigheden afhangen van
politieke beslissingen. Voor elk onderwerp is wel een bijbehorende
discussie op internet te vinden of op te richten.

Goed, het is wel een probleem dat discussies op internet vaak
discussies tussen gelijkgestemden zijn. Politieke discussies vertonen
alle kenmerken van klassieke 'borrelpraat'. Het komen tot besluiten
online is zelfs zo goed als onmogelijk. Dit is waar de
volksvertegenwoordiger op het toneel komt. Zodra de uitkomst van een
online discussie een daadwerkelijk gevolg krijgt, in het extreemste
geval in de vorm van een online voorbereid wetsvoorstel, dan
verandert de borrelpraat in een bruisende discussie van betrokkenen
in een samenzwering. De uiteindelijke besluitvorming wordt gemaakt op
de plek die daar voor is opgericht, de Tweede Kamer met 150 wijze
mannen en vrouwen die ieder gevoed worden door hun eigen permanent
wisselende achterban. Deelname aan een discussie is louter op
inhoudelijke gronden gebaseerd en het overstappen naar een andere
'stam van gelijkgestemden' is goed mogelijk zonder gezichtsverlies.
Het is aan de volksvertegenwoordiger om te kiezen uit al deze
discussies en opties, het is aan hem of haar om leiderschap te tonen.

Weg met de coalitievorming tussen partijen met 'partijdiscipline'
maar 150 individuen die 'zonder last of ruggespraak' constructief
denken en onderhandelen over de inrichting van dit land met de lange
termijn voor ogen. Daar krijg je stemmen mee. De mannen en vrouwen
die goed functioneren in deze omstandigheden, vertrouwen wekken met
coherente lange termijn visies kunnen rekenen op de meeste stemmen.
De politicus hoeft geen rekening te houden met een of andere
onduidelijke, vaag geformuleerde compromistekst die een partij van
desintegreren moet behoeden. Ieder heeft zijn eigen
verkiezingsprogramma op een website staan en onderhoudt deze zelf.
Op derdekamer.net komt een kieslijst met onafhankelijke kandidaten
die 7 dagen per week in contact staan met hun achterban. Is dat eng?
Hoeveel vertrouwen hebben we in 'het volk'?

R. Rustema is docent internetgeschiedenis en cultuur

mailto:stem@rustema.nl
http://rustema.nl

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (grootveld@nrc.nl).