[Nettime-nl] NRC: Necrocam

[Michaël van Eeden <mieg@mieg.nl>]

NRC CS van vrijdag 23 augustus
door Bianca Stigter
Necrocam een film van Dana Nechushtan en Ine Poppe

Op 5 september 1879 overleed Camille Monet, de vrouw van de schilder
Claude 
Monet. Hij had haar vaak geschilderd. Camille is te zien op De groene
jurk 
(1866), op Meditatie (1871), op Klaprozen in Argenteuil (1873). Ze stond

model voor alle vrouwen van Vrouwen in de tuin (1866). Op 5 september
1879 
schilderde Monet haar ook. ,,Ik betrapte me erop haar tragische
voorhoofd 
te bekijken, haast mechanisch observeerde ik de opeenvolging van kleuren

die de dood op haar stijve gezicht aanbracht'', schreef hij later in een

brief aan Georges Clemenceau. ,,Blauw, geel, grijs, enzovoort... Zelfs
voor 
het idee in me opkwam om haar trekken vast te leggen, was mijn organisme
al 
aan het reageren op deze kleursensaties.''
Camille op haar doodsbed is een schitterend portret. Het is alsof je
ziet 
dat er in roze, grijs en wit een dode vrouw is afgebeeld, alsof je ziet
dat 
het leven nog niet zo lang is geweken. Als dat een illusie is -
misschien 
denken mensen die de titel niet kennen wel dat de vrouw ligt te slapen
-, 
is het wel een heel sterke illusie. Monet heeft het portret nooit
verkocht.
Eeuwenlang is geprobeerd doden zoveel mogelijk op levenden te laten
lijken. 
Het bekendste voorbeeld is de mummie. Een ander vormen de 
negentiende-eeuwse foto's waarop pas overleden mensen in hun mooiste
kleren 
poseren op een divan of aan een tafel. De foto's verschillen maar in één

opzicht van portretten van levenden uit dezelfde tijd. De ogen van de 
geportretteerden zijn gesloten. In de recente horrorfilm The Others van 
Alejandro Amenábar spelen zulke foto's een belangrijke bijrol.
Afbeeldingen van mensen die al langer dood zijn dan Camille toen Monet
haar 
portretteerde, worden alleen gemaakt om te waarschuwen of om bij te 
gruwelen. In de Middeleeuwen was het verbeelden van lichamen in
ontbinding 
een veel voorkomende gewoonte, in gedichten en in sculpturen. Tot in de 
zestiende eeuw komen op graftekens rottende en verschrompelde lijken
voor. 
Nu eens zijn de botten al zichtbaar, dan weer is het vlees vergeven van 
wormen. ,,Bij die vreselijkheid wil de gedachte altijd weer stilstaan'',

schrijft Huizinga in Herfsttij. ,,Is het niet vreemd, dat zij zich nooit

één stap verder waagt, om te zien, hoe ook die rottenis zelve weer
vergaat, 
en aarde en bloemen wordt?'' Huizinga noemt deze manier van denken 'een 
zelfzuchtig gezicht op de dood'. Het is niet de rouw om het gemis van 
geliefden, maar de spijt om de eigen komende dood die erin wordt
uitgedrukt.
Je zou deze middeleeuwse gewoonte met de horror van nu kunnen
vergelijken, 
waarin het ook wemelt van rottenis. Toch is het een interessante vraag
of 
het mogelijk is om naar een lichaam in ontbinding te kijken zoals Monet 
naar Camille keek, om niet het gruwelijke op de voorgrond te plaatsen,
maar 
de nieuwsgierigheid. Monet bleef ondanks zijn ontroering, zijn 
betrokkenheid, zijn rouw, geïnteresseerd in hoe het er nu eigenlijk
uitziet 
als iemand dood is.
Ik geloof dat de Amerikaanse kunstenaar Bob Flanagan op iets dergelijks
uit 
was toen hij een paar jaar geleden de wens uitsprak om na zijn
overlijden 
gefilmd te worden. ,,Als ik dood ben, wil ik een camera mee in mijn
graf'', 
zie hij in 1995 tegen me tijdens een interview in Berlijn. ,,Daarvoor
moet 
een ruimte zijn met een videoscherm en een knopje. Daarop kunnen
bezoekers 
drukken als ze willen zien hoe mijn lichaam eruitziet.''
Flanagan was een kunstenaar die over zijn ziekte - hij leed aan 
mukoviszidose - en zijn seksuele voorkeur - sadomasochisme -
informatieve, 
vrolijke voorstellingen wist te maken. Ziekte, dood, seks en geweld
leken 
in zijn shows geen taboes meer. Nuchter en luchtig bracht hij ze in de 
openbaarheid. Misschien had hij dat ook met zijn ontbinding kunnen doen.
Flanagan stierf in 1996. Aan zijn wens is niet voldaan. Flanagans
partner 
Sheree Rose nam wel foto's van hem nadat hij was overleden, maar er is
geen 
camera mee zijn graf ingegaan. Misschien meende Flanagan het niet. Het
kan 
ook zijn dat Rose het idee niet kon verdragen.
In 1998 kreeg een Amsterdamse jongen hetzelfde idee. Hij vroeg aan zijn 
moeder of er, mocht hij overlijden, een camera mee zijn graf in kon. Het

idee was in dit geval hypothetischer dan bij Flanagan. De jongen,
Zoroaster 
Feigl, was 16 en niet ziek. Het idee leek in dit geval ingegeven te zijn

door een techniek. Feigl wilde een webcam mee in zijn graf. De
ontbinding 
van zijn lichaam zou via een website 24 uur per dag voor iedereen via 
internet te volgen moeten zijn.
Door de telefoon van zijn moeder roept Feigl dat hij nu niet meer in een

‘necrocam' geïnteresseerd is. Het is al gebeurd. Niet in werkelijkheid, 
maar in fictie. Zoro's moeder, de journaliste/kunstenaar Ine Poppe heeft

over zijn idee een scenario geschreven, dat door Dana Nechushtan voor de

televisie is verfilmd. De Vara zendt Necrocam. De dood online op dinsdag
24 
september uit.
Dana Nechushtan (31) ziet Necrocam vooral als een waarschuwing. ,,Ik
vind 
het een in en in gestoord idee. Het is walgelijk.'' Ze had het moeilijk
om 
voor de film acteurs te vinden. ,,Vooral acteurs die kinderen hadden, 
wilden niet meedoen. Ze waren bang om het noodlot over zich af te
roepen.'' 
De film moet ook gezien worden als Nechushtans commentaar op reality tv.

,,Mensen doen tegenwoordig alles om beroemd te worden. Er worden steeds 
meer grenzen gepasseerd. Om op het verband met Big Brother en Big Diet
te 
wijzen is er in Necrocam op de achtergrond vaak muziek uit deze
programma's 
te horen.''
In de televisiefilm is het een meisje van zestien dat kanker heeft, die
het 
idee voor de webcam in het graf bedenkt. Ze wil ‘het beroemdste lijk ter

wereld worden'. Nechushtan is in het echt vooral bang dat kinderen
zomaar 
een site als ‘Necrocam' zouden kunnen binnengaan. Daarom laat ze aan het

eind van de film toch zien hoe het eruit zou kunnen zien als een camera
mee 
een graf ingaat. ,,Ik heb er lang over nagedacht of je de necrocam in
actie 
zou moeten laten zien. Uiteindelijk heb ik daar toch voor gekozen.
Alleen 
door het te laten zien kon ik duidelijk maken dat je het niet zou moeten

laten zien.''
Nechushtan is tevreden over de reacties tot nu toe. ,,Als je op een
website 
naar een necrocam zou kijken is de impact minder groot omdat je de
persoon 
die daar ligt niet gekend hebt. De film doet de kijkers beseffen dat het

echt om een mens gaat die daar ligt.''
Nechushtan vertelt giechelig over de ‘visualisering' van het idee. ,,Ik
heb 
me gedocumenteerd door het lezen van politiehandboeken. Daar staat echt
van 
alles dat je niet wilt weten in. Daarna hebben we proeven gedaan met
rood 
vlees, waarop we maden loslieten. Ik wilde het vergaan van een lijk zo
écht 
mogelijk verbeelden. Maar maden zijn kieskeurig. Als vlees uitdroogt,
zijn 
ze er niet meer in geïnteresseerd. Toen hebben we het hoofd van de
acteur 
drie keer van gelatine nagemaakt. Met een lasapparaat konden we het
smelten 
om de verschillende stadia van verrotting weer te geven.''
Tijdens het filmen van het gelatinehoofd en de maden die erop acteren,
werd 
Nechushtan toch enthousiast. ,,Ik dacht: dit is kunst. Ik moet hier een 
heel lange opname van hebben. Maar in het laboratorium bleken de extra 
opnames mislukt. Dat was ook wel een opluchting. God is zich ermee gaan 
bemoeien, dacht ik.'' De anekdote roept A Zed and Two Noughts (1985) in 
herinnering, de film van Peter Greenaway uit 1986 waarin een tweeling 
zelfmoord pleegt en hun verval op film willen vastleggen. Slakken 
veroorzaken kort na hun dood echter kortsluiting in de apparatuur.
Scenarioschrijfster Ine Poppe (42) blijkt een andere kijk op Necrocam te

hebben dan Nechushtan. ,,Ik ben geïnteresseerd in nieuwe technologie.
Dat 
daarmee programma's als Big Brother te maken zijn, wil niet zeggen dat
je 
het niet ook op een interessante manier kunt toepassen.'' Haar zoon 
Zoroaster kreeg zijn idee toen de webcam net was uitgevonden. De
gedachte 
dat alles op het internet altijd zichtbaar zou kunnen zijn, was toen
heel 
opwindend. Het begon met het koffiezetapparaat op de universiteit van 
Cambridge in 1993 en het zou onder de grond kunnen eindigen. Ondertussen

zijn er webcams geplaatst in een berenhol, in een gevangenis, op Times 
Square, in huizen waarin geesten zouden rondwaren en bij Loch Ness. ,,Ik

voel me niet genoodzaakt tegen een necrocam te waarschuwen'', zegt
Poppe. 
,,Jongeren hebben altijd belangstelling voor morbide dingen. Toen ik 
vijftien was vond ik Alice Cooper cool, met die slangen en die zwarte 
make-up. Volgens mij krijgen kinderen zodra ze zich kunnen voortplanten
ook 
belangstelling voor de dood.''
De samenwerking tussen Nechushtan en Poppe werd verder bemoeilijkt door
het 
feit dat er de werkelijkheid de kunst tijdens de opname bijna inhaalde.
Er 
leek even sprake van het online gaan van een echte necrocam. De ex-man
van 
Poppe, de kunstenaar Franz Feigl, kreeg kanker. Hij wilde zich wel voor
het 
project beschikbaar stellen. Feigl had zich ook al voor hij ziek werd in

naam van de kunst met zijn eigen dood bezig gehouden. In 1996 had hij
aan 
een paar vrienden voorgesteld om zijn lichaam na zijn dood op te eten. 
Feigls aanbod voor necrocam deed Poppe even aarzelen: ,,Ik was toen al 
bezig uit te zoeken of een necrocam wettelijk toegestaan zou zijn.
Daarvoor 
had ik subsidie gekregen van het Amsterdamse fonds voor de kunst. Als je

een paar regels weet te omzeilen, is het inderdaad mogelijk. Je mag 
bijvoorbeeld de grafrust niet verstoren. Dus moet de apparatuur zo goed 
zijn dat je materiaal kunt vervangen zonder de kist open te maken.''
Poppe was zich ervan bewust dat het online gaan van een echte necrocam
de 
betekenis van de film zou veranderen. Volgens Nechushtan zag ze ervan af

nadat ze de film gezien had en duidelijk werd hoe beelden van een
necrocam 
er echt uit zouden zien. Poppe geeft een iets andere lezing. ,,Het leek
mij 
te heftig tien jaar lang met zo'n project bezig te zijn. Zo lang duurt
het 
ongeveer voor een lichaam helemaal is verteerd. Het is heel veel werk om

zo'n site te onderhouden en het kost erg veel geld. Als je het helemaal 
goed zou doen, kost het minstens 40.000 euro. Ik heb geen
vervolgsubsidie 
aangevraagd.''
In de film, waarvoor het scenario door Nechushtan werd herschreven, zal
er 
met de webcam in het graf juist geld verdiend worden. Nechushtan: ,,Een 
website als rotten.com, waarop de meest afschuwelijke foto's van lijken
te 
zien zijn, is onder jongeren enorm populair. Ik denk dat bedrijven ook
wel 
op een site als Necrocam reclame zouden maken. Mensen willen altijd geld

verdienen.''
Ondanks haar andere invalshoek is Poppe wel tevreden met het resultaat. 
,,Necrocam was mijn eerste scenario. Door het herschrijven van Dana 
Nechushtan is er meer drama in de film gekomen.'' Poppe is ook positief 
over de beelden van de webcam in de film, al was het gek om naar te
kijken 
omdat de jongen die in de film sterft uiterlijk veel op haar zoon lijkt.
De 
schrijfster vindt niet dat de beelden goedkope horror zijn geworden. Ook

Nechushtan is tevreden. Het ziet er wel echt uit.
De camera hangt recht boven het gezicht. Eerst loopt er een made alleen 
over een wang. Dan zij het er opeens veel. Ze kruipen uit een oor, een
oog, 
de neus, de mond. Ze wriemelen. Dankzij een geluidseffect is het alsof
je 
ze ook kunt horen wriemelen. Eén dier rust even op de onderlip. Links
van 
de mond is al een heel stuk huid weg. De manier waarop de tanden ook
zonder 
vlees in de kaak blijven zitten is al te vermoeden. Ook een deel van de 
neus is al onbedekt. Je kunt in het gezicht al een schedel herkennen,
kaal, 
zonder haar, zonder huid, zonder vlees. Dan is het afgelopen. Het
gezicht 
is nog lang geen bloem geworden.
<s>noot<1>‘Necrocam'. Regie: Dana Nechushtan. Met: Josefien Hendriks, 
Egbert Jan Weeber, Caro Lenssen, Ward Weemhoff en Jacqueline Blom.

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (grootveld@nrc.nl).