[Nettime-nl] Ed Hollants: Het speelkwartier is over

[geert lovink <geert@xs4all.nl>]

Subject: [ac-berichten] Het speelkwartier is over
From: "AC/Freewhere" <ac@autonoomcentrum.nl>
Date: Fri, May 10, 2002 3:20 pm
To: ac-berichten@tetter.xs4all.nl

Het speelkwartier is over

Hier enige snel opgeschreven gedachten naar aanleiding van de moord  op
Fortuyn en vooral de reacties daarop.

De moord op Pim Fortuyn brengt een wijd verspreide verrechtsing van  de
samenleving aan het licht. Al enige uren na zijn dood komen de  eerste
geluiden dat het de schuld is van links. Zowel linkse
actiegroepen als linkse partijen en zelfs een nauwelijks links te  noemen
Partij van de Arbeid worden ermee bedoeld. Het vreemde is dat  links nog
nooit zo zwak is geweest . Tegelijkertijd laait de agressie  tegen alles
wat linkserig aandoet, zoals ook de multiculturele
samenleving, fel op.

We leven in een tijd waarin de belangrijkste oppositie tegen de
gevestigde orde niet links of progressief is, maar rechts,
nationalistisch en/of conservatief. De belangrijkste oppositie tegen  de
gevestigde politiek in Europa komt uit die hoek. In Nederland is  de
oppositie tegen paars vooral vertaald in de opkomst van de lijst  Pim
Fortuyn en Leefbaar  Nederland.

Ook internationaal zien we vooral verzet tegen gevestigde belangen of
bevrijdingsstrijd door de conservatieve en fundamentalistische
groeperingen. Het lijkt of we in een wereld terecht komen waar
rechtse regeringspolitiek wordt bestreden door rechtse of
conservatieve oppositie.

De ruk naar rechts zal zich in volle vaart doorzetten. De Lijst Pim
Fortuyn (LPF) haalt vele zetels, maar dat is het niet alleen. Er
heerst grote onzekerheid onder de gevestigde partijen. Deze zullen  meer
toe gaan geven aan de roep van de straat:
'Nederland is vol' en 'we moeten onze cultuur redden' . Het betekent  een
verharding in de samenleving tussen vooral autochtonen en
allochtonen. Tegelijkertijd heeft extreemrechts zijn kans geroken.  Veel
aanhangers scharen zich al achter de LPF. Het valt te verwachten  dat
extreemrechts met vernieuwde energie aan de slag gaat en ook meer
invloed gaat krijgen. Voor links is er zwaar weer op komst. Het
rechts populisme zal zonder meer ook haar aanhang hebben binnen
politiekringen, justitie en veiligheidsdiensten. De geschiedenis
geeft ook aan dat in tijden van onzekerheid deze overheidsapparaten
eerder een zwenk naar rechts maken. Verwacht niet dat ze kritisch  links
worden, ze passen in een systeem van rechts denken.

Een van de oorzaken van onvrede is dat velen aanvoelen dat de
democratie een schijndemocratie is geworden. Los van de vraag of een
parlementaire democratie een daadwerkelijke democratie is, is
duidelijk dat de invloed van de burger de laatste decennia sterk
afgenomen is. Een klasse van (top-)ambtenaren, bedrijfsleven en
politici (die vaak uit het bedrijfsleven komen en daar meestal na de
politieke loopbaan in terecht komen) regeren het land, nemen
beslissingen waarop nauwelijks nog democratische controle of invloed  uit
te oefenen is.

Opvallend is dat in de bijlage van de NRC (M-Magazine) van mei 2002  een
tiental politicologen (waar onder de professoren Hans Daudt, Bart  Tromp,
Frank Ankersmitt) tot de eensluidende conclusie komen dat in  Nederland
wel sprake is van een rechtsstaat, maar niet van een
democratie. Verschillende linkse groeperingen hadden die conclusie al
jaren geleden getrokken. Zo werd in het door ons uitgegeven pamflet
'Vlucht naar Voren' als uitgangspunt genomen dat de democratische  staat
steeds minder van belang is en dat gezocht moet worden naar  andere wegen
om democratie te bewerkstelligen, zeker in een
geglobaliseerde samenleving. Wat overblijft is een vorm van
rechtsstaat die ook internationaal moet gelden.

De problemen die privatisering, bezuinigingen, vooral de afbraak van  de
zorg, het omvormen van gemeenschapsgezinde burger in een
individualistische consument, de internationale wanverhoudingen
rijkdom/armoede, met zich meebrengen worden niet opgelost. De
gevolgen en lasten zoals van toenemende migratie, de verharding van  de
samenleving en  toenemende gevoelens van onzekerheid, maken dat  burgers
vatbaar worden voor een ieder die hen een reddingsboei
toegooit. Links lijkt hiertoe niet in staat.

In plaats van antwoorden te geven richt links haar pijlen op onder andere
de rechtse populist Pim Fortuyn. Door hem ook nog te
vergelijken met Haider en Le Pen en als extreemrechts te betitelen  lijkt
het erop alsof verder argumentatie en analyse niet meer nodig  zijn,
extreemrechts is immers fout, dat behoeft geen betoog. Ik ben er niet zo
zeker van of Pim Fortuyn zonder meer als extreem rechts te  betitelen is.
Het is me wel duidelijke dat hij op enkele terreinen  gedachten heeft die
overeenkomen met extreem rechts gedachtegoed. Het  is ook duidelijk dat
een groot deel van de aanhang van Pim Fortuyn niet extreem rechts is.

Door telkens hem tot extreemrechts te betitelen en op een soort gesundes
Volksempfinden in te spelen te waarmee gezegd wordt dat een normaal
denkend mens niet op Pim Fortuyn stem voelen mensen zich alleen
maar nog meer in de steek gelaten wat  hun onvrede betreft.
Het versterkt juist het gevoel dat naast de gevestigde politiek vooral
alles wat links is voor hen het leven verpest. Het gevolg is een
demonisering van links.

De polarisering heeft zich in gang gezet en het einde daarvan is nog niet
in zicht.

De polarisering betekent een verharding van standpunten en meer kans  op
extremere acties die vooral vanuit extreem rechts te verwachten  zijn.
Extreem rechts is dankbaar op de kar van Pim Fortuyn gesprongen  en zal
snel proberen haar invloed te vergroten. De kans op politiek  geweld
neemt toe. Zeker nu Pim Fortuyn gewelddadig om het leven is  gekomen,
door sommigen gezien wordt als slachtoffer van links en nu  een
martelaarsstatus krijgt.

Ook de gevestigde politiek is bang over wat komen gaat. Het is een  teken
aan de wand hoe Kok in zijn eerste toespraak na de moord op  Fortuyn er
vooral op hamerde de kalmte te bewaren. De afgelopen dagen  hebben we
gezien dat de LPF overal in de besluitvorming betrokken  wordt. Dat kan
deels goed bedoeld zijn, maar is zeker ook bedoeld om  de LPF in te
kapselen. Het vreemde doet zich voor dat terwijl de LPF  tot nu toe
tegenover de gevestigde politiek stond, er nu al bijna  deel van
uitmaakt. Er zijn lovende woorden heen en weer. Er wordt  geprobeerd de
LPF snel te neutraliseren. Opdat de regerend sociaal- democraten en
rechts over kunnen gaan tot de orde van de dag en de  verrechtsing die
was ingezet  versneld doorgang kan vinden zodat ook  het Nederlandse
volksgevoel aan haar trekken kan komen en de LPF haar  langste tijd heeft
gehad.

Wat moeten wij daar als (radicaal) links nu allemaal mee. Ten eerste denk
ik dat er een serieuze discussie moet komen. Het gevaarlijkste  is om
cynisch toe te kijken en de schouders op te halen. Lacherig  doen over al
die mensen die vol van emotie op straat lopen. Ook lijkt  me dat we de
ontstane massa beweging met de opkomst van Fortuyn
serieus moeten nemen.

Hoe kunnen we die onvrede die bij veel mensen leeft een progressieve
richting geven?

Politiek machtsvorming, openheid, propaganda (het actief verspreiden  van
ons verhaal) het zijn onderwerpen waar we ons nauwelijks mee
bezig houden maar broodnodig zijn. Radicaal links is totaal
versplinterd en uiteengevallen in one-issue organisaties en losse
individuen. Het individualisme heeft ook binnen ons sterk
toegeslagen. We zitten allemaal op onze eigen eilandjes waar we
kunnen genieten van de vrijheid.  Is het niet leuk meer dan verhuis  je
gewoon naar een ander eilandje. Een eilandenrijk vormen en iets  van de
vrijheid inleveren voor het vormen van een collectief(idee en  strategie)
zit er nauwelijks in.

Naast activisten heeft intellectueel links zich teruggetrokken achter  de
borreltafel. In zalen als de Balie en in media wordt fatsoenlijk
gediscussieerd. Alsof er veranderen uitsluitend door discussiëren  zijn
te bewerkstelligen. Van een werkelijke geëngageerdheid met of  daadkracht
tot radicale verandering is nauwelijks sprake. Er zijn ook  steeds meer
mensen die zich opstellen alsof ze toeschouwer zijn. Veel  gehoorde
opmerkingen zijn "wat hebben jullie dan fout gedaan". Alsof  de strijd
tussen linkse progressieve politiek en rechtse politiek hen  niet
aangaat. Alsof de vraag in wat voor wereld we willen leven  hen  niet
aangaat. Er valt in ieder geval nu zeker iets te kiezen.

Misschien zie ik het allemaal te pessimistisch maar ik denk dat de in de
jaren zestig en zeventig veroverde ruimte steeds meer en sneller
ingeperkt gaat worden. Natuurlijk zijn we als buitenparlementair
links er nog en hebben we ook tal van goede ideeën. Pasklare
oplossingen heb ik echter niet maar een begin zou zijn als we constateren
dat er toch iets fundamenteels ontbreekt  aan ons. Er zal weer hard
gevochten moeten worden om ruimte te veroveren.
Het speelkwartier is over.

Ed Hollants
Autonoom Centrum


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).