[Nettime-nl] DNW nieuwsbrief, nummer 29: 'Vermoeide helden'

[Stan van Engelen <staeng@vpro.nl>]

****************************
Dit is de onregelmatig verzonden elektronische nieuwsbrief
van de redactie van het VPRO televisieprogramma DNW.
****************************

> Aanstaande zondag, 21.40 uur:'Vermoeide Helden', over de 
keerzijde van het succesverhaal van de jaren negentig.
> Op de website veel achtergrondinformatie en het DNW forum: 
http://dnw.vpro.nl 

Begin jaren tachtig las ik in één keer en met rode oren Tracy 
Kidders "The Soul of a New Machine" uit. Het was een meeslepende 
roman over een kleine groep 'computer wizards' die van de 
'multi-million-dollar company Data General' één jaar kregen om een 
volgende generatie computer te ontwikkelen. Pioniers waren het, 
'wizkids' die een vreemde, complexe en wonderschone nieuwe wereld 
binnendrongen, briljante twintigers die zichzelf binnenste buiten 
keerden, twintig uur achter elkaar werkten en de andere vier uur 
een zelfgemaakt geheimzinnig spel speelden: 'Dungeons & Dragons', 
ook al op de computer.

Natuurlijk, ik wist van computers, dat waren van die grote 
machines, 'mainframes' zoals ze toen nog heetten. Maar die waren er 
voor boekhouders en kerngeleerden, NASA en 
verzekeringsmaatschappijen. Kidder beschreef iets nieuws, een 
wereld waarin je kon verdwijnen als je niet oppaste, een machine 
die je ziel opzoog en je verweest achterliet. Want hoe intrigerend 
ook, het boek had geen vrolijk einde: het project lukte, de 
computer werd met succes gelanceerd, het bedrijf was gered, maar 
het team viel uiteen. Iedere held bleef alleen achter, er was nog 
wat geruzie over patenten maar de rest was leegte, dodelijke 
vermoeidheid.

Nu, twintig jaar na publicatie van "The Soul of a New Machine", 
kunnen we concluderen dat Kidders boek tot de verplichte literatuur 
over het begin van de informatierevolutie behoort. Het is spannend 
geschreven en positief over het avontuur en de energie die gepaard 
gaan met zo'n belangrijke omwenteling. Maar het is ook profetisch 
in zijn waarschuwing: 'als je niet oppast eet deze nieuwe machine 
eet je op, met huid en haar.'

Achteraf lijkt Kidder te zeggen: waar de industriële revolutie zijn 
arbeiders van het platteland de fabrieken inzoog vanwege hun 
fysieke kracht, zuigt de informatierevolutie zijn arbeiders een 
virtuele wereld in vanwege hun denkkracht. Toegegeven, een 
loonzakje op vrijdag is wat anders dan een optieregeling en een 
lease auto, in die zin is er wellicht sprake van vooruitgang. Maar 
voor wie zich niet weet te verweren, is het resultaat toch 
hetzelfde. Een uitgewoond lichaam, een uitgewoonde geest, het maakt 
niet uit aan welke kant het begint: afgebrand is afgebrand.

Iedere drie-en-een-halve minuut stapt er in Nederland iemand uit 
het arbeidsproces als gevolg van stress. Er zijn momenteel zo'n 
400.000 stress-gerelateerde ziektegevallen in ons land, en vele 
daarvan worden omschreven als 'burnout'. De mate waarin 
IT-bedrijven daaraan bijdragen, is niet helemaal duidelijk. Deze 
sector is, op zijn zachtst gezegd, nogal geheimzinnig als het om 
dit soort gegevens gaat.

Dat bleek ons tijdens de research voor de uitzending van komende 
zondag, Jos de Putters "Vermoeide Helden", een film waarin een 
aantal IT-ers over hun 'burnout' vertelt. Kandidaten mochten soms 
niet meedoen van hun bedrijf of pasten heel erg op hun woorden, 
alsof er iemand over hun schouder meekeek. Een enkel bedrijf liet 
ons weten dat sommige zaken niet konden of mochten. Daarbij beriep 
men zich op 'beursgevoeligheid'. Maar is het beursgevoelige 
informatie te weten hoeveel mensen een bedrijf er per jaar doorheen 
draait? Moeten we niet weten wat het de samenleving kost, die roep 
om flexibiliteit van ondernemers die zich opgewekt uitleven in een 
gespierd soort kapitalisme gekenmerkt door motto's als 'creatieve 
destructie', 'just in time' en 'aandeelhouderswaarde'?

"What is peculiar about uncertainty today is that it exists without 
any looming historical disaster. Instead it is woven into the 
everyday practice of a vigorous capitalism. Instability is meant to 
be normal," schrijft Richard Sennett in zijn "The Corrosion of 
Character". 
Daar moeten we dan mee leren leven en de stress maar op de koop toe 
nemen. Of niet?


Tot zondag, in de nieuwe wereld.

George Brugmans

***********************
Voor meer informatie kijk op onze website: http://dnw.vpro.nl *** 
Reacties zijn altijd welkom. U kunt ze sturen naar: dnw@vpro.nl of 
plaatsen op het forum op onze website. *** aan- of afmeldingen voor 
deze elektronische nieuwsbrief: dnw-nieuwsbrief-request@vpro.nl 
(met respectievelijk subscribe / unsubscribe als subject, de rest 
van de mail moet leeg blijven)

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).