[Nettime-nl] Bilwet: De Wereld van Morgen

["geert lovink" <geert@xs4all.nl>]

De wereld van morgen
door Bilwet

"Alles gaat voorbij, maar de verkeerde kant op." Commandante Malaria

Het kan niet elke dag toekomst zijn. De toekomst is niet veeleisend,
maar als ze om onze aandacht vraagt, vergt dat een gepaste houding. In
de toekomst betreden we een gewijde, virtuele omgeving waarin we de
alledaagse beslommeringen even aan de kant zetten. De religieuze inzet
is in de toekomst, anders dan in de kerk, niet op de eeuwigheid van het
hiernamaals geprojecteerd, maar heeft een minimumdrempel van dertig
jaar en een maximum van honderd. Onder de dertig jaar is toekomst
beleid en boven de honderd science-fiction. De toekomst zoals wij die
kennen, heeft de menselijke maat van de gemiddelde levensverwachting.
Is de toekomst eenmaal aangebroken, dan begint de eeuwigheid van de
dood.

De toekomst is een grensgeval. Als onbekende, onzekere factor roept ze
zowel wensdromen als nachtmerries op. De toekomt omkleedt de
vooruitgeschoven wetenschap van de eigen sterfdag met een belangwekkend
maatschappelijk scenario, waardoor de onvermijdelijkheid van de eigen
dood á,áá,án onder vele mogelijkheden wordt. Toekomst is een sacrale manier
om de dood bespreekbaar te maken.

De toekomst is ook een rite de passage van ontluikende sexuele
gevoelens naar een vaste relatie. Een gevoel van spanning wordt door
de toekomst gekoppeld aan arbeidszin. Het zweverig dromen van de
verliefdheid moet de concrete gestalte van een maatschappelijk visioen
krijgen, in concreto: de loopbaanplanning.

Tenslotte is toekomst altijd een pedagogisch initiatief, waarbij de
nadruk ligt op speelsheid en niet op dwang. De onbekendheid van de
toekomst wordt breed uitgemeten, terwijl tegelijkertijd de
veiligheidsgordels strak worden aangetrokken. Want in de tijd die nog
moet komen zal het afgelopen zijn met de spelletjes.

In het kinderboek 'De wereld van morgen' uit 1970 krijgen de jonge
lezertjes het paradijs niet op een presenteerblaadje aangeboden. Vroeg
of laat krijgt iedereen de verantwoordelijkheid voor de wereld op de
schouders gelegd: "Als u bij de hedendaagse jeugd behoort, mag het land
van de toekomst bij u niet alleen in gedachten bestaan, maar dan moet u
er ook daadwerkelijk aan bouwen." In het boekwerk wordt de schoolgaande
jeugd niet gekleineerd, maar in de beleefdheidsvorm aangesproken,
waardoor ze voor vol wordt aangezien. En dat is een wens van ieder
kind. Eindelijk kan het aan de slag en hoeft het niet langer schools
een stapel boeken door te nemen. De al te bekende gebods- en
verbodscultuur van de opvoeding wordt in het boek geblindeerd door een
flitsend beeld van ongekende mogelijkheden.

Tegenover de noodzakelijke discipline staat het vrije, eigen
initiatief: de toekomst simuleert, bevrijdt, mobiliseert en nodigt uit
tot enthousiaste produktie. Onze toekomst is een produkt van de jaren
zestig en ze neemt al in 1970 een voorschot op het eind van de Koude
Oorlog en de vestiging van de global village. Wil de toekomst wat
worden, dan zullen alle vastgelopen verhoudingen, van ego tot globo,
opengebroken moeten worden. De toekomst levert geen problemen, maar
lost ze op. De ouders zijn nog part of the problem, de jeugd is part of
the solution. De destabilisering die gepaard gaat met het opruimen van
alle oude taboes begint en eindigt niet in chaos. Straks zal alles
anders en toch stabiel zijn, dynamisch en volkomen onder controle. De
toekomst laat de chaos ver achter zich of ontkent deze categorisch.
Wanorde is geen onvermijdelijke overgangsfase of buiten-historische
constante, maar een relict uit een ver verleden. Het zijn juist de
ouders die in verwarring raken en komen aanzetten met stepping stone
theorieen. Voorvaders en moeders zitten vast aan hun afkomst. Zij
komen immers uit het verleden.

Het basiselement van de toekomst is water. De Wereld van morgen opent
met een hoofdstuk getiteld "De oceanen van overvloed". Komende
generaties zullen te water moeten gaan, om er "te wonen, te delven en
te boeren." De Wereld van morgen is een "fascinerende wereld": "We zien
zacht glanzende torens, tunnels dwars onder de oceaan, vruchtbare
akkers, fabrieken die het overvloedige voedsel aan de zee onttrekken,
een gegarandeerd jaarinkomen van 40 000,- Vakanties zijn erg in
trek. Niemand gebruikt nog echt geld. Huizen kunnen op de zeebodem
worden gebouwd. Het televisiescherm zendt 3D en in kleur uit. De
elektronische muur brengt verbindingen tot stand, de huiscomputer
zorgt ervoor dat robots het huishoudelijk werk goed doen. Er zijn
tuinen waar men kunstmatig voedsel laat groeien. Mensen brengen
veranderingen in hun eigen erfelijkheid aan en vergroten hun
levensspanne tot misschien wel 125 jaar."

Is het op de aardschollen niet meer uit te houden? Dat kunnen we alleen
maar vermoeden, met die "20 miljard mensen die eens op aarde zullen
leven". "De met glas overkoepelde vakantiecentra worden gebouwd in
tamelijk ondiepe en heldere wateren. Sportlui met 'kieuwhelmen' en
aandrijfraketjes op hun rug verlaten de koepelsteden voor opwindende
zwemtochten."

De droom van de jaren zestig is het onderdompelen in het water, wat
kindertaal is voor de sexuele revolutie die toen gaande was en waar de
lezers middenin zaten. Het water is niet iets waar je bang voor hoeft
te zijn. De diepzee dope "heeft een uitwerking op het zenuwstelsel
waardoor de duiker zich erg gelukkig voelt. Men spreekt dikwijls van de
geestesvervoering van de diepte." Het orgasme van de natte droom "zal
de aquanaut rechtstreeks kennis laten maken met hare majesteit de
natuur in een gedaante die nergens haar weerga kent."

Het oceanisch gevoel dat hier wordt gepropageerd, is geen oplossing
voor een probleem of een therapeutisch middel om de mens te verbeteren.
Terwijl Freud nog streefde naar een drooglegging van het Es door het
Ich te laten worden, komen de futurologen met een produktiever
voorstel. De futurologen scheiden water en land (Es en Ich) resoluut
van elkaar en voegen er een transitruimte tussen waarin de tijd moet
worden gedood, alvorens verder te kunnen reizen. Na de sexuele
revolutie zal de sex worden ingeperkt tot het element van het water, de
oceaan, terwijl er op het droge geen plaats of tijd meer voor is. Sexen
doe je elders, in een toeristische ambiance. In deze toekomst is niet
langer sprake van een vermenging van onbewuste en toegepaste energie.
De erotieke uitspattingen gaan op eigen rekening: "Als zij in hun
onderzeese vaartuigen in de diepten willen doordringen, zullen ze zelf
licht mee moeten nemen. Ook voor lucht, huizen en transportmiddelen
zullen ze zelf moeten zorgen."

Freud sleutelde een lekkende theorie in mekaar. Het ging hem om het
doorsijpelen. In de toekomst daarentegen bestaan enkel nog afgesloten
sferen: water, aarde en lucht. Iedere container heeft z'n eigen outfit,
voertuig, gebruiken en bewustzijnstoestand. Vrijblijvend mixen van
kosmos, aarde en onderwereld is uitgesloten en zelfs het switchen is
een langdurige operatie.

In de Wereld van morgen is spierarbeid is geheel vervangen door zittend
werk. Wat in het verleden arbeid heette, is in de toekomst gezondheid.
Bewegen doe je alleen nog om gezondheidsredenen. Op land vinden de
belangrijkste activiteiten plaats in het gezondheidscentrum. "Terwijl
men in de medische stoel zit, nemen de elektronische armleuningen en
andere instrumenten de polsslag, het reactievermogen, de hartslag en
hartimpulsen, de ademhaling en andere gegevens op." Gezondheid is
vooral een data aangelegenheid.

In de Wereld van morgen mag niets misgaan met de fysieke conditie. Het
geconditioneerde lichaam is het centrale punt waarop de macht ingrijpt
(als we de toekomst mogen geloven). Om de lezertjes te overtuigen van
deze ingrijpende verandering, geeft het boek het voorbeeld van het
lichaam dat onder controle van een atomaire grootmacht stond (tijdens
K.O.1). "Laten we hopen dat het Amerikaanse ministerie van defensie zal
worden gebruikt als wereldlijk geneeskundig behandelings- en
onderzoekscentrum, evenals alle ministeries van defensie over de gehele
wereld, zodat deze gebouwen eindelijk eens een goede functie krijgen en
oorlog wordt uitgebannen." Het Pentagon wordt Medigon, en de atoomraket
wordt "een kleine capsule die raiozendertjes bevat en die naar
verborgen plekken in het lichaam wordt gestuurd." Niet de politieman of
de politicus zal over ons waken, maar de dokter. "Het zal een van de
grondprincipes van de geneeskundige praktijk worden om de gezondheid
van de mens aan een voortdurende controle te onderwerpen en niet te
wachten tot de ziekte toeslaat." Ziekte = oorlog.

De eerste ruimtevaarders in de jaren zestig stonden model voor deze
perfecte medische conditie, die door de controle mogelijk werd. De
astronauten waren voorgangers die hun missie volbrachten (in naam van
de toekomst) door de oorsprong van de mens te verkondigen. Het lichaam
kreeg een nieuwe oorsprong toegedicht, het kwam niet langer uit zee
gekropen, maar was, zoals alles in het universum, opgebouwd uit
atomen, bouwsteentjes die, vermeldt het boek, "slecht een fractie van
een milimeter groot zijn". De schepping werd een chemische oerknal. De
interstellaire ruimte is de religieuze dimensie van het
toekomstdenken. Via de achterdeur van het ontzag voor de Hogere Sfeer
kon geruisloos het medisch lichaam worden geá<ántroduceerd en
geá<ámplanteerd bij de Zukunftjugend.

In ieder toekomstmodel is ingecalculeerd dat men vanuit het heden
redeneert. Natuurlijk zijn alle opties open. Wat vergeten wordt is het
verleden, dat daarom altijd weer terugkeert, alle retrobewegingen ten
spijt. Niet alles wat nog komen gaat, heeft toekomst. Planten, dieren
en stenen doen sowieso niet mee. De species hebben pas toekomst als ze
zijn uitgestorven. De dinosaurus is nog nooit zo luidruchtig aanwezig
geweest als nu (wij wachten op de komst van deze God onder de
toekomstdieren).

Een ruime hoeveelheid toekomst is nu al gerealiseerd. House als
toekomstmuziek kan hier en nu worden ervaren. Het verzet van de No
Future was gericht tegen het werken aan de toekomst. Het wees iedere
verantwoordelijkheid af, omdat je eigen carriáSáre alleen maar kon
eindigen in een atomaire extase. Nu de toekomst een feit is, hoeft er
geen noeste arbeid meer te worden verricht, waar men met pedagogische
woorden toe moet worden aangezet. De toekomst is niet meer dan een
verzameling mogelijkheidsruimten, waar het een komen en gaan is en de
controle het niet voor 't zeggen heeft. "Er bestaat niet á,áá,án toekomst,
er bestaan 1001 mogelijke."

Wat rest uit de Wereld van morgen is het gezondheidsdispositief.
Begonnen in de sixties maakt het nog steeds furore. De medische
controle over het lichaam blijft in aanbouw. De aandacht voor de
mentale en fysieke staat van het lichaam mag niet verslappen en het
enthousiasme voor nieuwe apparatuur evenmin. Deze claim is een absolute
waarheid geworden en er wordt niet langer aan getwijfeld. Verzet tegen
het gezondheidsdictaat van de apparaten wordt met ziekte bestraft.
Ongezond gedrag of denken is volstrekt verwerpelijk en leidt tot
uitsluiting uit de voorzieningen en de representatie. Het spel met het
verval, de decadentie, versnelde aftakeling en de (eigen) dood wordt
niet zozeer verboden of bestreden, maar aan z'n lot overgelaten, als
iets waar je voor gekozen hebt. De ongezonden hebben hun recht op
toekomst verspeeld en zijn niet langer aangesloten. Maar eenmaal
ontkoppeld, blijken deze clans jong en vitaal te zijn. De futureshock
zal zijn dat er leven buiten de toekomst is, ook in de wereld van
morgen.




______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).