[Nettime-nl] De Leidschenveense Interactieve Lichtkrant

["Michael van Eeden" <mieg@waag.org>]

Na meer dan een jaar juridische gevechten is de Leidschenveense Interactieve
Lichtkrant heropend, nu met woordenfilter tegen vieze woorden. Hieronder de
geschiedenis van een kunstwerk waarvan de gemeentebestuurders van tevoren
niet helemaal wisten wat ze in huis haalden.

http://www.factory.org/tunnel/

11 september 1998
Feestelijke ingebruikname van het kunstwerk in de tunnel. De eerste teksten
verschijnen op de lichtkrant en worden gelezen door het in de tunnel
samengedromde publiek: ‘Welkom in de tunnel allemaal. Kun je
spreken........spreek dan! . Kun je schrijven...........Schrijf dan!’

12 september 1998, 0:58 uur in de nacht:
De eerste seksueel getinte tekst (over bepaalde geslachtsdelen) verschijnt
op de lichtkrant. Van de 1200 teksten die in de maand september 1998 zullen
volgen is ongeveer 1% seksueel getint. 1 tekst van die 1200 is racistisch
van aard.

29 september 1998
Het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Leidschendam,
besluit de lichtkrant voorlopig af te sluiten. In een memo stelt de gemeente
voor een medewerker aan te stellen die alle binnenkomende teksten vooraf
moet screenen om zo ‘vervuiling van de lichtkrant de kop in te drukken’.

29 september 1998
Het ontwerpteam stopt tijdelijk de doorvoer van de teksten die op de website
binnenkomen naar de lichtkrant in afwachting van de uitkomst van een gesprek
met de wethouder van cultuur en zet de volgende tekst op de website en de
lichtkrant: ‘Het college van B&W van Leidschendam heeft besloten dat de
lichtkrant geen openbaar kunstwerk meer is. Het is nog steeds mogelijk om
hier teksten in te voeren, maar op het moment zullen ze niet verschijnen op
de lichtkrant in de tunnel. De kunstenaar betreurt dit besluit. Laat weten
wat je ervan vindt!’

30 september 1998
Hans Muller ontvangt een brief van de burgemeester van Leidschendam, waarin
zij hem dringend verzoekt bovengenoemde tekst te vervangen door: ‘VOOR EEN
ONGEDEELD LEIDSCHENDAM, STEM OP 14 OKTOBER’ (verklaring problematiek over
herverdeling gemeentegrenzen). Het ontwerpteam geeft geen gevolg aan dit
verzoek.

5 oktober 1998
Hans Muller heeft een gesprek met de wethouder van cultuur de heer C.A. van
der Brugge en hoofd afdeling onderwijs en welzijnsvoorzieningen de heer H.J.
Brusse. De gemeente wil screening vooraf van alle teksten door een
medewerker van de gemeente. Het ontwerpteam vindt dat hierdoor het openbare
en interactieve karakter van het kunstwerk teniet wordt gedaan en is hier
fel op tegen. Zij stellen voor een dynamisch filter in te bouwen, waarbij de
bezoekers van de website zelf aan kunnen geven welke woorden zij ongewenst
vinden. In dit gesprek gaat de wethouder akkoord met het dynamisch filter.

8 oktober 1998
Hans Muller ontvangt een schriftelijke opdracht van de burgemeester van
Leidschendam voor het maken van een dynamisch filter

11 oktober 1998
Hans Muller licht in een brief aan het college van B&W van de gemeente
Leidschendam de werking van het te maken filter nog eens toe en beschrijft
de voorwaarden, waaraan volgens het ontwerpteam een dynamisch filter dient
te voldoen, namelijk: een volledig geautomatiseerd filter zonder tussenkomst
van een natuurlijk persoon. Gefilterde woorden worden voor 1 maand van de
lichtkrant geweerd. En de te filteren woorden zijn voor 100% afkomstig van
de bezoekers van de site.

2 november 1998
Opnieuw vindt er een gesprek plaats tussen genoemde vertegenwoordigers van
de gemeente en Hans Muller als vertegenwoordiger van het ontwerpteam. De
Wethouder van cultuur geeft aan naast een dynamisch filter ook een vaste
lijst met te filteren woorden te willen hebben. Hans Muller legt uit dat die
twee instrumenten (een dynamisch filter en een vaste te filteren
woordenlijst) een conflicterende werking hebben. Tevens blijft het
ontwerpteam op het standpunt staan uitsluitend een dynamisch filter te
willen inbouwen. De wethouder komt terug op de afspraak een dynamisch
woordenfilter in te laten bouwen en eist nu ook een filter met een vaste
woordenlijst. Het gesprek eindigt in een patstelling.

11 november 1998
De gemeente wil weer praten. De gemeente stelt een bemiddelaar uit de
culturele hoek voor: Adriaan de Regt van het Kunstgebouw stichting kunst en
cultuur Zuid-Holland. Het gesprek zal plaatsvinden in december 1998.

13 november 1998
Om de impasse te doorbreken besluit het ontwerpteam de woordenstroom weer
door te laten naar de lichtkrant De openbare lichtkrant is weer
toegankelijk. Het ontwerpteam stuurt een persbericht rond en licht haar
handelwijze toe in een MANIFEST (zie hieronder). Radio, televisie en de
landelijke dagbladen berichten over de tunnelrel.

MANIFEST

Het woord is vies geworden

Wie bang is voor eigen woorden zal zelf zijn kunstgebit verliezen
Elk woord kan een keer door de beugel
Het woord zoekt gewoon zijn weg naar het licht
Een vies woord komt er wel uit
Het zal weerklinken...........en er wordt besmuikt gelachen
Beugel, omarm dat woord
Wie teveel op andermans woorden let hoort zichzelf niet meer
En wie over woorden valt is dichtbij de ondergang
Een wethouder kan beter woord houden en wet geven
Wie teveel op andermans woorden let heeft zelf niets meer te zeggen
Waardeloos
Een meester die zijn eigen burgers niet vertrouwt
verdient niet langer het vertrouwen van de burgers
Een uitgespuwd kunstgebit komt altijd een keer boven water
Wij houden het woord niet, wij geven het door
Ga met sterke taal aan de haal
Spoel je mond met Bargoense oersoep
Vieze woorden hebben een prettige nasmaak,
Eenmaal in de mond genomen worden ze schoon
(om die reden wordt een schoon scheldwoord vaak voorafgegaan
door de bijvoeglijke naamwoorden 'vuile vieze'
om zo de schone scheldwoorden weer te bevuilen)

Hans Muller

3 december 1998
Burgemeester en wethouders van de gemeente Leidschendam sommeren Hans Muller
de lichtkrant met onmiddellijke ingang uit te zetten. Het ontwerpteam geeft
hieraan geen gehoor. In dezelfde brief wordt het ontwerpteam uitgenodigd
voor een gesprek met de gemeente en de door de gemeente gekozen bemiddelaar.
Tevens geeft de wethouder aan dat hij ‘afhankelijk van zijn agenda’ eveneens
bij dit gesprek met ‘Het Kunstgebouw’ aanwezig zal zijn.

4 december 1998
Prof. Ir. Moshé Zwarts van architectenbureau Zwarts en Jansma,
medeontwerpers van het kunstwerk, geeft schriftelijk aan, het onacceptabel
te vinden als de wethouder niet komt opdagen op zo'n belangrijke
bijeenkomst.

       Abcoude , 4 december 1998

Aan: Gemeente Leideschendam, Burgemeester en Wethouders
t.a.v. de secretaris

faxnummer: 070 - 33 78 399
Behandeld door: prof.ir. Moshé Zwarts
Betreft: Onderdoorgang Stompwijkseweg

Geacht college,

Als Architect van het 'tunneltje met de lichtkrant' ben ik uitgenodigd voor
een discussiebijeenkomst m.b.t. de gerezen problemen, op 15 december a.s.
Via de heer Hans Muller ontving ik een kopie van de brief d.d. 3 december
m.b.t. dit onderwerp, waarin u schrijft dat wethouder Ter Brugge afhankelijk
van zijn agenda bij dit gesprek aanwezig zal zijn. Ik wijs u erop dat hier
sprake is van een ernstig conflict met culturele en juridische
achtergronden. Naar mijn idee geeft het geen pas dat wethouder Ter Brugge
bij voorbaat stelt dat hij misschien belangrijker zaken te doen heeft. Ook
ik heb een drukke agenda en ik ben niet bereid aan een gesprek deel te nemen
waar de wethouder niet aanwezig is.
Ik verzoek u daarom mij in kennis te stellen van het feit of de wethouder al
dan niet aanwezig zal zijn.

Met vriendelijke groet,
Zwarts & Jansma
Prof.ir Moshé Zwarts

8 december 1998
Het architectenbureau Zwarts & Jansma ontvangt een brief van de wethouder
cultuur van de gemeente Leidschendam dhr. C.A. v.d. Brugge, waarin hij
aangeeft ‘als verantwoordelijk wethouder aanwezig te zullen zijn op de
bijeenkomt van 15 december 1998.’ Hij schrijft tevens: ‘Het zou te wensen
zijn dat we tijdens dit gesprek een oplossing weten te vinden over de
gerezen problematiek en wij weer met elkaar kunnen genieten van dit unieke
kunstwerk.’

15 december 1998
Het gesprek bij het kunstgebouw vindt plaats. Het ontwerpteam heeft een
advocaat van de FNV-KIEM (v/h kunstenbond) ingeschakeld, die ook bij dit
gesprek aanwezig is: mr. Nico Beltman. Helaas is prof. Ir Moshé Zwarts
afwezig wegens ziekte. De wethouder C.A. van der Brugge is wel aanwezig. Na
het uitwisselen van de standpunten geeft de bemiddelaar, Adriaan de Regt,
samen met Nico Beltman en Hans Muller aan dat het weren van seksueel getinte
teksten, een gepasseerd station is.
(Overigens spreekt het ontwerpteam steevast van seksueel getinte teksten in
tegenstelling tot de gemeente, die steeds spreekt van pornografische
teksten) Adriaan de Regt doet een compromisvoorstel. Hij vindt filtering in
welke vorm dan ook zinloos. Maar door een zogenaamd DUWBLOK in de
programmatuur in te voeren zouden passerende burgers minder frequent worden
geconfronteerd met eventueel aanstootgevende teksten. Beide partijen zullen
zich beraden met de achterban.

17 december 1998
De KW4-20 onderdoorgang Rijksweg A4 over de Stompwijkseweg, zoals het
kunstwerk officieel heet, wordt genomineerd voor de Designprijs Rotterdam
1999.

24 december 1998
Via de pers verneemt het ontwerpteam, dat de gemeente Leidschendam een
juridisch onderzoek laat instellen naar de ‘grenzen van openbare kunst’.

15 januari 1999
Hans Muller ontvangt een brief van de burgemeester van Leidschendam, waarin
zij afziet van de contractueel vastgelegde begeleiding door Hans Muller van
het kunstwerk van 24 maanden na de oplevering. De begeleiding door Hans
Muller was in het contract opgenomen om de continuïteit van het kunstwerk te
waarborgen. Binnen 14 dagen na dagtekening moet Muller het kunstwerk
overdragen aan de Gemeente. Het ontwerpteam draagt het kunstwerk niet over
aan de gemeente.

13 februari 1999
Opening van de tentoonstelling van de genomineerde producten voor de
Designprijs Rotterdam 1999 in Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam.
Het ontwerpteam heeft een straatnaambordje met het website adres van de
tunnel en een boekje met de tot dan toe verschenen teksten op de lichtkrant
voor de tentoonstelling ingestuurd.

28 februari 1999
De advocaat van FNV KIEM stuurt een brief aan gemeente Leidschendam, waarin
hij aangeeft dat Hans Muller de begeleiding van het kunstwerk niet zal
overdragen aan de gemeente.

1 maart 1999
Hans Muller ontvangt een brief van de Burgemeester van Leidschendam, waarin
zij schrijft de inhoudelijke begeleiding van de lichtkrant in rechte te
zullen vorderen.

13 maart 1999
Uitreiking van de designprijs Rotterdam 1999. Na een kop aan kop race tussen
WOS 8 van NL Architects en KW4-20 (tunnel) van Zwarts & Jansma & Hans
Muller, wint uiteindelijk WOS 8 van NL architects. Omdat er maar 1 product
in aanmerking komt voor een eervolle vermelding krijgt KW4-20 een
buitengewoon eervolle vermelding. (url. JURYRAPPORT)
15 april 1999 In een artikel in The New York times schrijft publiciste
Karrie Jacobs, jurylid van de designprijs Rotterdam 1999: ‘Had I fully
grasped the subversive nature of the Leidschendam zipper (lichtkrant), I
might have voted differently, when I sat on the Rotterdam Design Prize jury.
’

1 mei 1999
Omdat gemeente Leidschendam de stroomrekening van de tunnel weigert te
betalen wordt de stroom op deze dag afgesloten door het energiebedrijf, de
ENECO. Inhoudelijk begeleider Hans Muller constateert dit thuis, omdat via
de webcam in de tunnel als laatste beeld een monteur van de ENECO, wordt
doorgestuurd naar de server. Op het onderstaande beeld is te zien hoe de
stroom wordt afgesloten.

10 mei 1999
Mr. N. Beltman van FNV KIEM ontvangt een brief van mr. D den Hertog (van
Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn advocaten) met een uitnodiging om een
arbitrageprocedure op te zetten, hoewel de gemeente aandringt op een kort
geding.

3 juni 1999
mr. N. Beltman, de advocaat van Hans Muller, schrijft een brief aan de
advocaat van de gemeente waarin hij voorstelt ieder een arbiter aan te
wijzen, zodat die samen weer een derde arbiter kunnen aanwijzen.

4 juni 1999
De advocaat van de gemeente geeft schriftelijk aan dat de gemeente heeft
besloten over te gaan tot het voeren van een kort geding. In dit kort geding
zal worden geëist, dat in afwachting van de uitspraak van de arbiters, het
ontwerpteam een filter moet inbouwen met een vaste woordenlijst voor
ongewenste teksten. De brief besluit met: ‘Ongewenst beperkt zich in dat
verband niet tot racistische uitlatingen, er bestaat meer wat de toets der
kritiek niet kan doorstaan.’

28 juni 1999
De advocaat van Hans Muller verzoekt de gemeente Leidschendam binnen 5 dagen
voor een elektriciteitsaansluiting zorg te dragen, zodat de lichtkrant weer
kan draaien. Als de gemeente geen gehoor geeft aan dit verzoek, zal de
advocaat van Hans Muller dit namens hem in kort geding vorderen.

23 augustus 1999
Hans Muller ontvangt een concept dagvaarding voor een kort geding. De naam
van de eiser klopt niet.

16 september 1999
Hans Muller ontvangt een dagvaarding voor een kort geding Het kort geding
dient op 12 oktober 1999 in het Paleis van Justitie aan de Prins Clauslaan
in Den Haag. De belangrijkste eis van de gemeente luidt: ‘het verlenen van
medewerking die nodig is opdat een deskundige in de zin van programmeur de
bestaande programmatuur voor de lichtkrant kan voorzien van een (dynamisch)
softwarefilter en een basiswoordenboek (waarin ongewenste woorden kunnen
worden opgenomen die vervolgens niet meer op de lichtkrant kunnen worden
aangebracht) een en ander o.a. door doch niet beperkt tot het aan de door de
eiser in te schakelen programmeur ter beschikking stellen van de broncode
van de bestaande computerprogrammatuur.’ De belangrijkste eis in reconventie
van Hans Muller luidt: ‘.....de gemeente te veroordelen om binnen 5 dagen na
betekening van het vonnis het kunstwerk te voorzien van een adequate
elektriciteitsvoorziening, zodanig dat de lichtkrant en de LED-blocks naar
behoren functioneren, onder oplegging van een dwangsom ten bedrage van Fl.
2.500,- voor iedere dag dat de gemeente in gebreke blijft daaraan te
voldoen.’

12 oktober 1999
Kort geding. Het kort geding wordt behandeld door de president van de
rechtbank, die het wel een interessante zaak vindt. Na het voorlezen van de
pleitnota's van beide advocaten en de wederwoorden over en weer, stelt de
president van de rechtbank vast dat de gemeente geen spoedeisend belang
heeft bij haar vordering, maar dat wachten op een uitspraak in een eventuele
arbitragezaak lang op zich zou kunnen laten wachten. Tevens vraagt de
president van de rechtbank zich af of softwarematige filtering in wat voor
vorm dan ook een probaat middel is. Omdat het een zaak is voor een arbiter,
en het zo maanden kan duren eer de lichtkrant weer aan is, redeneert de
president hardop, moet er een tussenoplossing komen. ‘Die lichtkrant moet zo
snel mogelijk weer aan!’. Hij stelt voor dat beide partijen proberen tot een
schikking te komen. De advocaat van de gemeente stelt voor dan toch maar een
dynamisch filter zonder vaste woordenlijst in te laten bouwen. Hans Muller
geeft aan dat het ontwerpteam een jaar geleden (5 oktober 1998) hetzelfde
reeds had voorgesteld aan de gemeente. De rechter oordeelt eveneens dat de
kosten voor het maken van het dynamisch filter voor de rekening van de
gemeente moet komen. Beide partijen spreken af over de precieze definities
van het dynamisch filter te onderhandelen. In de onderhandelingen die
volgen, probeert de gemeente op alle mogelijke manieren, toch een vorm van
filtering met een vaste woordenlijst of het ingrijpen in het systeem door
een persoon door te drukken. Het ontwerpteam blijft echter op haar standpunt
staan: alleen het publiek, namelijk de bezoekers van de site, mogen woorden
ter filtering invoeren. Verder moet het een volledig geautomatiseerd systeem
worden. Vervolgens gaat de discussie over de termijn, hoe lang woorden
gefilterd moeten worden. Dan weer maakt de gemeente bezwaar over de hoogte
van de offertes voor het maken van het filter. Het lijkt er sterk op dat de
gemeente met haar advocaat de zaak zo veel mogelijk probeert te rekken.

7 december 1999
Omdat door het gedrag van de gemeente opnieuw een patstelling dreigt te
ontstaan wordt de zaak opnieuw aan de President van de rechtbank voorgelegd.
De geschilpunten gaan met name over de termijn van filtering van woorden en
het vaststellen van het bedrag wat het maken van het dynamisch filter mag
gaan kosten. De president is daar heel kort over: Door het publiek
ingevoerde woorden moeten worden gefilterd voor de duur van 2 maanden en het
maken van het filter mag niet meer dan F 5.000,00 kosten.

10 december 1999
De advocaat van de gemeente vraagt offertes voor het maken van een dynamisch
filter.

20 december 1999
De offertes worden verstuurd aan de gemeente.

24 januari 2000
Weer ontvangt het ontwerpteam een brief van de gemeente met vragen over de
offertes. Uit de aard van de vragen blijkt wederom, dat de gemeente en haar
advocaat absoluut niet op de hoogte zijn met het fenomenen 'WEBSITE' en
'INTERNET'.

9 februari 2000
De advocaat van Hans Muller geeft antwoord op de vragen over de offertes.

8 maart 2000
De loco burgemeester van Leidschendam, mevr. H.M.C. Dwarshuis - van de Beek,
verleent opdracht tot het maken van een dynamisch filter.

16 juni 2000
De stroom in het tunneltje wordt in opdracht van de gemeente weer
aangesloten door de ENECO (zie foto hieronder). Het testen van de apparatuur
kan beginnen: doen de lichtkrant en de led-blocks het nog? Hebben we nog
internetaansluiting met de tunnel? Krijgen we beeld met de webcam? Of is
alles door 'RUST ROEST' aangetast en kapot? Het ontwerpteam is druk doende.
In het juninummer 2000 van het Italiaanse architectuurtijdschrift L'arca
verschijnt een artikel over de tunnel: ‘....................il tunnel
dell'autostrada 4 non è solo un luoge fisico, ma un punto di comunicazione
interattiva immerso nel cyberspace a segnare il passaggio da una cultura
basata su un ordine che prevedeva confini e steccati disciplinari in quella
dove tutto fluttua nel grande mare della comunicazine
globale....................................
Il tunnel dell'autostrada 4 è uno spazio on line, ma anche una "scena in
linea", con la particolarità, non da poco, di possedere due boccascena
contrapposti di cui si possono percepire simultaneamente fronte e
retro...............’

Buiten 4 groene LED-blocks heeft alle apparatuur de ongewenste sluiting
overleefd. Op zondag 23 juli werd de nieuwe site geopend en was de
lichtkrant in de tunnel weer volledig operationeel!

------------------------------------------------------

13 maart 1999 - JURYRAPPORT DESIGNPRIJS ROTTERDAM 1999

 Daags na de opening van de tentoonstelling verzamelen de juryleden zich in
café De Plantage in Amsterdam. Na een eerste kennismaking en afstemming van
de te volgen procedure vertrekt het gezelschap op rondreis door Nederland om
locaties te bezoeken die op de tentoonstelling slechts op video te
bezichtigen zijn. De eerste inzending bevindt zich op een steenworp afstand:
de Wijkarena. Ondanks het gure weer, er ligt nog sneeuw en het vriest dat
het kraakt, zijn er kinderen aan het basketballen. Nog een beetje onwennig
in hun functie als juryleden draalt het buitenlandse gezelschap langs de
golvende hekken.De tocht wordt vervolgd naar het idyllische boerenlandschap
nabij Utrecht. Een weggetje langs pittoreske boerderijtjes, knotwilgen en
statige buitens leidt naar de uitrit van Warmte Overdracht Station 8 (WOS
8). Als een nors gevaarte markeert het uiterst gesloten zwarte blok, bijna
dreigend, de komst van een aanstaande stad. Het grimmige gebouw ontsluit bij
nadere beschouwing langzaam haar mysterieuze kwaliteiten; de oplichtende
reflectors die de naam WOS 8 uitstralen, de klimwand en het basketbalnet.
Elke zijde van het gebouw brengt verrassingen. De achterkant van het gebouw
kan niet bekeken worden vanwege prikkeldraad en drassige grond, maar een
kleine omweg per auto levert een prachtig beeld op. De reis wordt vervolgd
naar Ede om de belettering van Karel Mertens op de gevel van Veenman
Drukkers te bekijken. Ondanks verwoede pogingen lukt het ons niet om de
gehele tekst van K. Schippers te lezen, laat staan te vertalen. Het project
301 Steps blijkt bij daglicht een harde dobber voor de jury. De
onderdoorgang bij Leidschendam is toegankelijker en leidt tot interessante
inhoudelijke discussies. Bij de aanblik van het straatnaambordje
www.leidschenveen.nl/tunnel roept Karrie Jacobs enthousiast dat dit bordje
alleen al van haar de prijs mag winnen. Dat is wel wat voorbarig,ze heeft
pas een paar inzendingen gezien. Het is inmiddels donker geworden waardoor
een hernieuwd bezoek gebracht kan worden aan het project 301 Steps
(Daylight/Tungsten). Bij het voorbijrijden baadt de auto in het
wonderbaarlijke blauwe licht. De 301stappen worden opnieuw gekeurd en nu
aanmerkelijk positiever beoordeeld.

De zware en vooral koude eerste dag met veel gereis blijkt de opmaat voor
een nog zwaardere tweede dag waarop de jury de tentoonstelling bezoekt en
tot een uiteindelijke keuze moet komen. Na een eerste verkenningsronde met
extra informatie worden moeilijk te beoordelen voorwerpen van de sokkels
getild, betast, gekeurd en aan een nauwkeurige inspectie onderworpen.
Boeken, tijdschriften, huisstijlen e.d. worden ter inzage aangeboden. Zo
wordt het vilt op de hand gekeurd, het vele rubber betast, de stoelen
bezeten, de lensmailers geopend en gesloten; kortom alles wordt
uitgeprobeerd. Met enige moeite kan zelfs een kopje overheerlijke
JKN-espresso worden aangeboden, een welkom alternatief voor het bakje troost
uit de personeelskantine.

Tijdens de daaropvolgende discussie peilt John Thackara de stand van zaken.
Er is gekozen voor het maken van een longlist die gedurende de dag tot één
winnaar en de nodige eervolle vermeldingen zal worden afgeslankt. De eerst
inventarisatie levert zo'n twintig producten op die op sympathie van een of
meerdere juryleden kan rekenen. Deze producten zijn: de tribune voor
Rijkswaterstaat, de Nuvo 2000, de Magnetic Case, de fietsbel Axis, het
boekje 'You have the right to remain silent', de roeifiets, de rubberen
sieraden, de huisstijl voor Capac, de tunnel KW4-20, 301 Steps, de PS
covers, de lensmailer, het B-keuze servies, de reclamecampagne voor Het
Parool, de Logic Lantern, de K'kit, WOS 8, de klaptafel Daytona en de
functionele tegels.

Een uitgesteld bezoek aan het tuimelhuis, de tribune voor Rijkswaterstaat en
de pontons van het waternet voor en na de lunch is voor sommige juryleden
aanleiding om nieuwe producten aan de longlist toe te voegen. Zo kan nu ook
het tuimelhuis op serieuze steun rekenen. Tegen 14.00 uur wordt het tijd om
de longlist in te korten. Er zijn slechts twee producten die op de steun van
alle drie de juryleden kunnen rekenen, de rest slechts op de voorkeur van
één. John Thakara brengt uitsluitsel in de algemene voorkeur van de jury
door iedereen punten te laten geven voor de verschillende inzendingen. Het
blijkt dat de twee favoriete inzendingen zulke hoge ogen gooien dat het
vanzelfsprekend lijkt dat de winnaar één van die twee zal moeten worden. De
andere zal automatisch een eervolle vermelding krijgen. Er wordt besloten de
discussie over het kiezen van de winnaar nog even uit te stellen.

Nu kan worden overgegaan tot een serieuze discussie over de inhoud van de
prijs en de kwaliteit van de inzendingen als totaal. Karrie Jacobs blijkt
naar Rotterdam te zijn gekomen om producten te ontdekken die vooruitwijzend
zullen zijn en een signaal voor de toekomst zullen geven. Zij vindt het
aandeel grafische vormgeving laag en hoopt iets meer karakteristieke
voorbeelden Nederlandse typografie aan te treffen. Zowel Peter Noever als
Sarah Lerfel blijken verrast door het aantal 'grensgevallen' en vinden het
belangrijk om de winnaar representatief te laten zijn voor het vakgebied.
Hun voorkeur gaat uit naar een product dat heel duidelijk tot het terrein
van de vormgeving behoort, waardoor het een heldere uitspraak naar het
publiek kon zijn. Het gaat tenslotte om de belangrijkste vormgevingsprijs
van Nederland.Opmerkelijk genoeg blijkt dat de twee favoriete inzendingen
van de jury zich nu juist in het schemergebied tussen vormgeving en
architectuur te bevinden. Ziehier het dilemma van de Designprijs Rotterdam
1999. Peter Noever gooit regelmatig de knuppel in het hoenderhok door zijn
mening over vormgeving, architectuur en kunst van elke nuance te ontdoen en
met controversiële opmerkingen een discussie te ontlokken. Hij vindt in
Karrie Jacobs een waardige tegenstander, Zij pareert zijn opmerkingen met
steekhoudende argumenten. Sarah Lerfel, lijkt iets minder welbespraakt maar
achter haar weinige woorden schuilt een grote vastberadenheid en een
trefzeker gezond verstand.

De discussie over de Rotterdamse Designprijs 1999 concentreert zich op de
onderdoorgang KW4-20 van Hans Muller en Zwarts & Jansma Architecten en het
WOS 8 van .NL Architects. Beiden hebben op de jury een verrassende indruk
gemaakt. De tunnel wordt geprezen om de toepassing van de groene LED's, de
link met internet en de geslaagde poging om de tunnel tot een
ontmoetingsplek te maken. De rode lichtkrant vindt men in haar gekozen vorm
minder geslaagd. De WOS 8 wordt geprezen om haar mysterieuze karakter, de
vormkwaliteit en de vele extra functies die aan het gebouw worden gegeven.
Het gebouw roept echter zoveel vragen op dat het niet ieders voorkeur heeft.
Pro's en contra's wisselen zich af. Meermalen wordt de discussie gestaakt.
Hernieuwde bezoeken aan de tentoonstelling leveren geen nieuwe kandidaten
op. Karrie Jacobs probeert nog wel een lans te breken voor de tribune van
Rijkswaterstaat, die het onzichtbare Nederlandse institutionele design
zichtbaar maakt, en de lensmailer, het mooiste ding van de tentoonstelling.
Sarah Lerfel brengt de tegels onder de aandacht. Maar deze zaken kunnen de
keuze voor de eerste prijs en de eervolle vermelding uiteindelijk niet
beïnvloeden. Hoe hard Thackara ook probeert, een unaniem oordeel kan hij
niet forceren. Zelfs een bezoek aan de oude meesters van Museum Boijmans van
Beuningen om de geest te ontspannen brengt geen zicht op een beslissing waar
iedereen mee instemt. Uiteindelijk biedt het letterlijk vertalen van de
toelichtingen bij de inzendingen de uitkomst in de patstelling. Dit maakt
dat ieder jurylid zijn of haar mening vastberaden naar voren brengt. Na lang
overleg komt de jury tot een 2-1uitslag. De kaarten voor de toekenning van
de eervolle vermelding en de Designprijs Rotterdam 1999 zijn geschud.

De jury kent een 'buitengewone' eervolle vermelding toe aan Zwarts & Jansma
Architecten en Hans Muller voor de KW4-20 onderdoorgang Rijksweg A4
Stompwijkseweg in Leidschendam.

De winnaar van de Designprijs Rotterdam 1999 is het bureau .NL Architects
(Pieter Bannenberg, Walter van Dijk, Kamiel Klaase en Mark Linneman) voor
Warmte Overdracht Station 8 in opdracht van het energiebedrijf UNA.



______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).